Թուրքիայի եւ Աշխարհի օրակարգը 85

Անցյալ շաբաթ տեղի է ունեցել արտաքին եւ ներքին քաղաքականության հետաքրքրող երկու կրիտիկական դեպքեր։ Օգոստոս ամսում անցկացվող նախագահական ընտրությունները շեհեց վարչապետ Էրդողանը, ստացել է ձայների 51.8 տոկոսը առաջին փուլում։ Նա 2002թ-ից ի վեր հաղթել է 9-րդ ընտրությունը։ Հանրապետաժողովրդական եւ ազգային շարժում կուսակցությունների թեկնածու Էկմելեդին Իհսանօղլուն ստացել է 38.4, իսկ Ժողովրդների Դեմոկրատական կուսակցության թեկնածու Սելահադին Դեմիրթաշը 9.8 տոկոս։

Ինչքան էլ արդյունքների հիմքում գտնվի կուսակցությունները, ապա ապացուցվել է թեկնածուների ուժը։ Արդարադատության եւ Բարգավաճում կուսակցության հիմնադիր եւ գլխավոր տնօրեն Էրդողանը 12 տարվա քաղաքական կյանքը ավարտին է հասցրել նախագահությամբ։ Բոլորը աժյմ տալիս է նույն հարցը Էրդողանից հետո ինչ է լինելու։ Ով կլինի նոր վարչապետը։ Ընդդիմությունը ինչ է անելու Էրդողանից հետո։ Բոլորի համար հետաքրքիր է նաեւ ընդդիմության պարտությունից քաղած դասը։ Բացի այդ իր ձայները կրկնապատկող քրտական շարժումը ինչ ռազմավարություն է որոշելու։ Դեմիրթաշը արդյոք քրտական շարժումից դուրս, թեկնածության ընթացքում ցուցաբերած միասնությունը կարող է ցուցաբերել։ Օգոստոսի 1-ից հետո ավելի հետաքրքիր է դառնալու Թուրքիայի ներքին քաղաքականությունը։

Իսկ արտաքին քաղաքականության առաջին եւ կարեվոր դեպքն էր՝ ԻՇԻՊ-ի, Օբամայի հրամանով օդից ռմբակոծումը։ Դա կարեվորություն ունի Օբամայի արտաքին քաղաքականության որոշումի եւ Թուրքիայի առումով։ Օբաման փոխեց իր քաղաքականություն ը, իսկ Թուրքիան հույսեր ունի 49 պատանդները ազատելու հարցում։ Նշյալ օդային գործողությունը ավելի հստակ է դարձրել Իրաքի եւ Սիրիայի ապագան։ Օբաման նշել է, որ ԻՇԻՊ-ի դեմ օդային հարձակումները շարունակելու են մինջեւ որ Իրաքում քաղաքական կայունություն ստեղծվի։ Դա կարելի է պատասխան համարել, արդյոք Իրտաքի երեք մասերի կբաժանվի հարցին։ Բացի այդ ԱՄՆ-ի համար կրկին ապացուցվել է տարածաշրջանում գտնվող քրտերի կարեվորությունը եւ Եզդիների դեմ հնարավոր ցեղասպանության արգելումը։ Չնայած նույն Օբաման լրությունն էր պահպանել, Իսրայելի, Գազայում արյունալի գործողությունների եւ Սիրիայում քաղաքացիական պատերազմի ընթացքում։

Արդյունքում հասկանալի է որ նոր քաղաքական ընթացք է սկսելու Էրդողանի նախագահության ժամանակ։ Բայց հայտնի չի ընթացքի հատկությունները։ Մեծամասնությունը քննարկում է նշյալ հարցը։ Մարդկանց հատկապես հետաքրքրում է Էրդողանի նախագահական պաշտոնի եւ վարչապետական քաղաքականության տարբերությունը։ Էրդողանի ղեկավարության մասին գտնվում է երկու տեսականություն՝ առաջինն է, Էրդողանի փափուկ քաղաքականության ղեկավարությունը։ Չնայած Էրդողանի հույս ունի նոր նախագահական համակարգի համար, բայց դա կիրառելու համար անհրաժեշտ է սահմանադրական փոփոխություն եւ քաղաքական հավասարակշռություն։ Էրդողանը մեծ հավանականությամբ շարժվելու է ի նկատի առնելով ներքին եւ արտաքին քաղաքականությունը։ Երկրորդ տեսականության համաձայն նա կլինի խիստ ղեկավար։ Նա իր հզորությունը փորձելու է պահպանել իր կուսակցության շնորհիվ ստացած ձայներով։ Բացի այդ կարող է նա նշանակել վարչապետ եւ այլ պաշտոնյաներին։ Դա էլ նշանակում է մի մարդու ղեկավարություն, որը կարող է արտասահմանում եւ Թուրքիայում ճգնաժամեր ստեղծել։

Ներկա պահում չենք կարող իմանալ թե ինքը որմեկը կընտրի։ Բայց ընտրական հաղթանակից անմիջապես հետո Էրդողանի կատարած ելույթում զգացվում էր առաջին տեսության հետքերը։ Նա առաջարկել է 77 միլլիոնը եղբայրական միջավայրում ղեկավարել։ Բացի այդ կոչ է արել միջկուսակցական վիճաբանությունները ավարտին հասցնել։ Այսինքն նա դրական ուղերձներ է հղել բոլոր քաղաքական ուժերին։

Էրդողանի առաջարկը մեծ օգուտ է տալու արտաքին եւ ներիքն քաղաքականության։ Հատկապես Իրաք, Սիրիա եւ այլ տարածաշրջաններում խառնվածությունը կանգնեցնելու համար անհրաժեշտ է երկրի ներսում միասնությունը։