Թուրքիայի եւ Աշխարհի օրակարգը 96

Աշխարհը վերջին 4-5 տարիներում գտնվում է արեւմտյան աշխարհի մտքերի եւ գաղափառախոսության տակ։ Աշխարհագրական եւ մշակութային տարբերություններով հանդերձ օգտագործվում է արեւմտյան աշխարհի գաղափարները։ Ժողովրդավարություն, միապետություն, ազատություն, շուկայական տնտեսություն, ազգ, ազգայնամոլություն եւ բազմաթիվ հասկացողություններ աշխարհ տարածվել են Եվրոպա կամ ԱՄՆ-ից։ Նշյալ աշխարհամասերում զարգացող մտավորականություն, նորարարություն, արդյունաբերական հեղափոխություն, կրոնական բարեփոխություններ եւ աշխարհիկ հասկացողությունները ազդել են մարդկության զարգացմանը։ Նրանց շարքում կարելի է հաշվել համաշխարհայնացում, միասնություն եւ հետնորարարություն։ Այս մտքերը ազդելով հասարակության վրա փոխում են ցանկացած երկրի քաղաքականությունը, տնտեսությունը եւ մարդկային հատկությունները։ Երբեմն ազդեցությունը գրանցվում է դրական երբեմն բացասական։ Բացի այդ հարկ է նշել ժողովրդավարություն, ազատություն եւ շուկայական տնտեսությունը իր հետ միասին բերում է իմպերիալիզմի հասկացողությունը։

Այս ժամանակահատվածում առաջ է քաշվում այլ քաղաքակրթությունների մտքերը եւ փիլիսոփայական կառուցվածքը։ Ամենավտանգավորը դա պետք է համարել։ Քանի որ նման մտքերի արեվելյան քաղաքակրթության մուտքը նշանակում է երկրի ներսում խորը եւ արմատական հակասությունենր։ Կարելի է թվարկել բազմաթիվ օրինակներ, բայց ամենակարեվորն է ներկայումս իսլամական երկրների եւ նրանց հասարակությունները։

Այժմ լսում ենք Մարմարա Համալսարանի քաղաքագետ եւ միջազգային հարաբերությունների դասախոս Պրոֆեսոր դոկտոր Ռամազան Գյոզենի թեմայի վերաբերյալ մեկնաբանումները։

Իսլամը միայն չի ընդգրկում Ղուրան կամ ավանդույթը, այլ ունի դավանանք եւ տարբեր մտքեր։ Մահմեդականների մեծամասնությունը տեղյակ են Սուրբ գիրք եւ ավանդույթներից, իսկ դավանանքների համար չենք կարող նույնը ասել։ Մուսուլմանները ընդհանրապես անդամն են նույն դավանանքի, բայց ոչ մեկը չի հետաքրքրվում նրանց ծագելու սկզբունքները։ Այս տգիտությունը միայն ժողովրդի չե այլ ուսանողների համար էլ միեւնույն մակարդակում է։ Իսլամական երկրներում գտնվող կրթական հաստատությունները կրոնի մասին չունեն բավարար տեղեկություն։ Այստեղ պետք է նշել, որ այս տգիտության դեմ մեծ արեվելություն է ունենում արեւմտյան աշխարհի մշակույթը եւ արժեքները։

Իսլամը ունի 1500 տարվա մտքի փորձարություն եւ 1.5 միլլիարդ բնակչություն։ Բայց նրանց մեծամասնությունը տեղյակ չեն իսլամի փորձարությունից։ Աստվածաբանություն սովորող եւ կրոնի մասնագետներից բացի անհրաժեշտ է տեղեկացնել պարզ ժողովրդին։ Թեկուզ մակերեսային գիտելիքը կարող է միասնություն կազմել իսլամական աշխարհում։ Այս գիտելիքների շնորհիվ հանկարծակի ծագող դեպքերը հնարավոր կլինի ավելի հանգիստ լուծել։ Օրինակ իսլամական աշխարհը պետք է բոլորովին տեղեկություն ստանա Սուննիության եւ Շիայության վերաբերյալ։ Դա զարգացնելու է նաեւ մարդկանց աշխարհահայացքը եւ ազդեցիկ է լինելու առօրյա կյանքում։

Բայց կարեվորը իսլամական հասկացողությունը մուսուլմանների զարգացման համար մեծ կարեվորություն ունի։ Օրինակ իսլամի դավանանքները իմանալ նշանակում է սոցիալական, քաղաքական եւ միջազգային հարցերում գաղափար ունենալ։ Դա կարելի է լսել դավանանքի առաջնորդներից։

Իսլամ կրոնը իմանալ նշանակում է դավանանքի սպասումները սովորել։ Օրինակ Ղուրան եւ Սուննետի հասկացողությունների ընկալումը եւ կիրառումը ինչ է նշանակում։ Մարդու խելքի օգտագործումը ինչպիսի տեղ է գրավում կրոնում։ Արդյոք ոչ խելացի մարդիկ պատասխանատվություն ունեն։ Արդյոք հնարավոր է բազմաթիվ մասնագետների միտք արտահայտած բարեբողությունենրը եւ նորությունները կիրառել։

Դա կարող են պատասխանել մասնագետները, բայց բավարար չե։ Քանի որ իսլամական աշխարհում տեղի ունեցող դեպքերը ներկայանում եմ մեծ արգելք։