Գլոբալ Դիտանկյուն - 13

Օրերիս ամերիկյան քաղաքներում սկսած, մի շարք քաղաքներ տարածված երթ, մի շարժում երեւում է, որ աշխարհում կունենա իր ազդեցությունը տարածվելով ալիք առ ալիք: «Քայլիր մեր կյանքի համար» (MarchForOurLive): Ամերիկյան դպրոցներում սպանություններին որպես ազդեցություն շաբաթ օրը Վաշինգտոնում կատարված միթինգին մասնակցություն եղավ շուրջ 500 հոգու, ովքեր մեծամասնությամբ երեխաներ էին: Երեխաներից մեկի ձեռքերին կար պաստառ, որում գրված էր «Ես դպրոց պիստակի քսուք անգամ չեմ կարող բերել: Զենքերին ոչ »:

Սպանություններ Դպրոցներում

ԱՄՆ դպրոցներում սպանությունները օրեցօր անհասկանալի չափով մեծանում է: Երեխաները, ընտանիքները, հասարակ մի շարք մարդիկ իրավացիորեն հակազդում են սպանություններին եւ դա կանխելու համար երթեր կազմակերպում: Վերջինս Ֆլորիդայում, 2018-ի փետրվարի դպրոցում հարձակման 17 երեխա – աշակերտ էր մահացել: 2012-ին Կոնեկտիկուտում 26, 2007 թվականին Վիրջինայում 32 աշակարտ էր սպանվել: Ամերիկայում, ամեն տարի հազարավոր երեխաներ զինված հարձակման հետեւանքով սպանվում են, եւ օրեկան 5 մահերից մինջ 19 մահ, համացանցում տարբեր կերպ հասանելի են լինում: Այս տվյալները ԱՄՆ-ի դպրոցներում հարձակումների, աշխարհի մյուս հատվածներից երկու անգամ շատ լինելու մասին ափացուցում են մի շարք տեղեկություններ եւ արտահայտություններ:

Սպանություններ

ԱՄՆ դպրոցներում սպանությունները, իրականում կարելի է նաեւ նայել երկրում զինված հարձակումների մեկ ցածր կարգի հանգամանք: Չորս տարբեր անվանակարգերում սպանություններից կարելի է խոսել, որոնք են՝ զինված հարձակումներ եւ բախումներ, զինված վթարներ, ինքնասպանություններ եւ ընդհանուր հարձակումներ: Այսօր, ԱՄՆ-ում ամեն օր 92 մարդ մահանում է զինված հարձակման հետեւանքով: 1970-ից ի վեր 1,5 մլն մարդ մահացել է զինված հարձակման հետեւանքով, որը ամերիկյան պատերազմների կորուստների էլ շատ է: 2017-ին Նեվադայում 58, 2016-ին Ֆլորիդայում 49 մարդ էր սպանվել: Մաշտաբային սպանությունները, կապ է հաստատվում ամերիկյա հանրության կողմից տարածված զենք կրելու հետ: Ամերիկացիները աշխարհի բնակչության 4,4 տոկոսն են կազմում եւ անձնական զենքերի 42 տոկոսն են կրում: Աշխրհում մաշտաբային հարձակումների 31 տոկոսը միայն ԱՄՆ-ում է տեղի ունենում: Ամերիկայից հետո աշխարհում մեկ մարդուն հասնալի զենքի երկրորդ երկիրը դա Եմենն է:

Ընդհանուր հանցնանքի միավորներ

ԱՄՆ-ում ընդհանուր հանցանք իրականացնելու քանակն էլ աշխարհի տվյալներից բարձր է: Դաշնային հետաքննության բյուրոի տվյալների համաձայն, ԱՄՆ-ում 2016 թվականին 1 միլիոն 195 հազար 704 ուժգնություն կրող հանցանք է իրականացվել: 15 հազար 696 մարդ է սպանվել: Այս սպանությունների 71,5 տոկոսը կատարվել է զենքի միջոցով: 2016-ին ոստիկանների կողմից սպանված մարդկանց քանակն է 1152: Աշխարհում բռնաբարության հանցանքն ամենաշատ ԱՄՆ-ում է գրանցվել: Երկրում վերջին մեկ տարում 90 հազար 185 բռնաբաերության հանցանք է իրականացվել: Բռնաբարության ենթարկվածների 62 տոկոսը 18 տարեկանից ցածր է, դրանցից 29-ը տոկոսը 11 տարեկանից ցածր տարիքում: (http://www.milliyet.com.tr/abd-nin-korkunc-suc-istatistikleri-istanbul-yerelhaber-2501762/)

Ազատությունների փոխարեն սպանություննե՞ր

Մեդիան ինչքան էլ չտեսնի, հանցանքների քանակը սարսափելի մակարդակի է: Սակայն մենք մեր բուն թեմային վերադառնանք, որոնք են դպրոցներում սպանությունները: Դպրոց եւ ընդհանուր սպանությունների առումով Ամերիկայում քննարկումներին նայելիս, քննարկումները կատարվում են սահմանադրական զինվելու ազատության շուրջ: Զենք կրելու ազատությունը ամերիկյան սահմանադրության ամերիկացիներին ճանաչած հիմնական եւ անփոխելի իրավունքներից մեկն է: Ամերիկան, ծայրից ծայր աշխարհամաս է: Պատմության ընթացքում հնդիկների կամ էլ իր մեջ բախումներ են եղել: Այս իսկ առումով այդ երկրում զենք կրելու քննարկումները որոշակի մեղմ կարելի է նայել: Սրա հետ միասին քննարկումների միայն սահմանադրական ազատությունների գծում ձեւավորվելը, ամերիկյան հանրությունից դուրս մնացածների համար, այդքան էլ հասկանալի իրավիճակ չէ: Քննարկումներն ունեն մի շարք այլ հանգամանքներ: ԱՄՆ նախագահ Թրամփի առաջարկած մի շարք հետաքրքիր բաներ էլ կան: Ուսուցիչներին էլ զինել: Այն, որ Ֆլորիդայում նման առաջարկ, նահանգի խորհրդարանում ընդունվեց: Դպրոցներում ամեն տարի հազարավոր աշակերտ սպանվելիս, այն, որ երկրում բոլորն էլ զինած լինելուն հանդերձ, ուսուցիչներին էլ զինելն թե ինչպիսին փոփոխություն կբերի, պարզ չէ: Աշակերտների միմյանց եւ դպրոցին հարձակումների կանխելու նպատակով, ուսուցիչներին ավելին ազդեցիկ զենքեր ե՞ն տրամադրվելու: Ինչ է, եթե աշակերտներն էլ ավելին բարձր զենքեր ձեռքբերեն, ապա ուսուցիչներին միջուկային զեքներ ե՞ն տրմաադրվելու: ԱՄՆ-ն միջազգային արենայում կիրառած զենքի մրցույթն ինչ է ուսուցիչ եւ աշակերտների մեջ էլ է կատարելու: Անհասկանալի է:

Ի՞նչ պետք է անել

Իսպանացի գրող Օրտեգա Գասեթան ինչպես, որ հայտնում է նյութական քաղաքակրթությունը լուրջ խնդիր է: Զարգացումն իր մեծության չափով է վտանգավոր: Դպրոց եւ ընդհանուր այլ սպանությունների քննարկումները, ազատություններ եւ-կամ էլ զենքերի արգելման ուղղուց պետք է հանել: Հարցն այս ամենին կից ունի նաեւ այլ հանգամանքներ: Որոշ սպանություններում, մարդասպաններն իրենց կատարելիքներն ու կատարածները կիսվում են սոցիալ մեդիա էջերում: Այս ուղությամբ այլ անալիզներ են հարկավոր:

Բազում երկրներում ահաբեկություն կամ էլ մեկ այլ երկրի հետ պատերազմներից էլ ավելին սպանություններով ավարտվող ԱՄՆ-ում զանգվածային սպանությունները, ոչ միայն զինաթափում եւ սահմանադրական ազատությունների ուղղում պետք է գնահատել: ԱՄՆ-ում զանգվածային սպանությունները բացատրելիս պետք է զննել՝ սոցիալական, հոգեբանական, մանկաբարձական, պատոլոգական, կրթական, ուսումնական եւ քաղաքակրթական առումով: Պետք է զննել թե ամերիկյան հանրությունը աշխարհի մնացածներից ինչու են էլ ավելին զինվելու կարիք զգում:  Հուսանք Ամերիկայում երթերն իրենց արդյունքին կհասնեն: Ապրելու իրավունքը, ամեն ինչից թանկ է:

Ձեզ ներկայացրինք՝ Անկարա Յըլդըրըմ Բեյազիդ Համալսարանի քաղաքագիտության բաժնի դեկան Պրոֆ․Դր․Քուդրետ Բյուլբյուլի թեմայի վերաբերյալ մեկնաբանումները։

* Պրոֆ․Դր․Քուդրետ Բյուլբյուլը դաս է ավանդում Անկարա Յըլդըրըմ Բեյազիդ Համալսարանի քաղաքագիտության բաժնում։