Օրակարգ - 20
Օրակարգ - 20 - 2018
Միջին արեւելքում Թուրքիա եւ իրականում ամբողջ աշխարհին հետաքրքրող երկու կարեւոր զարգացումներ եղան: Առաջինը դա ԱՄՆ-ի դեսպանության Թել Ավիվից Երուսաղեմ տեղափոխել եւ Իսրայելի անզեն ցույց կազմակերպած 60 պաղեստինցիներին սպանել եւ 2770-ին մոտ հասարակ քաղաքացիներին վիրավորելն էր: Իսկ երկրորդը դա Իրաքի ընտրություններ եւ ընտրություններին հաղթանակած Շիա առաջնորդ Մուքդեթա աս-Սադրը:
Ձեզ ենք փոխանցում SETA ուսումնասիրող, գրող Ջան Աջունի թեմայի վերաբերյալ գնահատումները:
Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների նախագահ Դոնալդ Թրամփի Թել Ավիվում դեսպանությունը Երուսաղեմ տեղափոխելու հետ կապված հայտարարությանը աշխարհի մի շարք վայրերից հակազդեցություններ ցուցաբերվեցին: ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհուրդի մեծամասնությունը ԱՄՆ դեսպանության որոշման դեմ բանաձեւ ընդունելիս, ԱՄՆ ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհուրդում դեմ քվեարկելով բանաձեւի ընդունում կանխեցին: Երկրորդ փուլում ՄԱԿ-ի գլխավոր նիստ բերված բանաձեւը գրեթե աշխարհի ամբողջի կողմից ընդունվեց: Սակայն ՄԱԿ-ի գլխավոր նիստում որոշման որեւէ հարկադիր ուժ չլինելու պատճառով, ԱՄՆ-ի համար արգելիչ ոչինչ չհադիսացավ, սակայն երեւաց որ ԱՄՆ-ի այդ որոշմանը աշխարհը դեմ է: Թուրքիայի արտահերթ կոչին համաձայն հավաքված Իսլամական համագործակցության կազմակերպությունը, Թրամփի այդ որոշումը դատապարտել եւ աշխարհին կոչ է կատարել: Աշխարհի ամբողջի անկատար մնացած այս դրությունում ցույց է տալիս թե Նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի «աշխարհը հինգից մեծ է» արտահայտությունը ինչքան ճիշտ է:
Այս ամբողջ զարգացումներին կից, ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփն իր որոշումից չի հրաժարվել եւ էվանգելիստների հավատքի մի մաս Երուսաղեմը հրեաների մայրաքաղաք լինելու երազանքները կատարելու վճռականություն են ցուցաբերել: Այն, որ Դոնալդ Թրամփի աշխատակազմում մի շարք էվանգելիստներ են գտնվում: Դոնալդ Թրամփի դեսպանության բացմանը ուղարկած հոգեւորը ռադիկալ էվանգելիստ անձնավորությամբ է իմացվում: Դեսպանության բացմանը ներկա են եղել Թրամփ դստեր եւ փեսան, իսկ պաղեստինցիները այդ պահին խաղարարար ցույց էին կազմակերպում: Կարծես թե աշխարհի ամենամեծ բացօդյա բանտն եղած Գազաի տարածքում պաղեստինցիները խաղարարար ցույցեր էին կազմակերպում: Իսրայելի զինվորների բացած կրակի հետեւանքով 60 պաղեստինցի մահացավ եւ 2770 պաղեստինցի վիրավորվեց:
Չնայած պաղեստինցի քաղաքացիներին սպանվում եւ կրակվում էին մի կողմից, ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի փեսան եւ դուստրը զբաղված էին Երուսաղեմում մեծ տոնակատարություններով դեսպանություն բացելով: Չնայած այն բանին, որ Իսրայելի հանցագործությունների հարյուրավոր տեսահոլովակներ եւ նկարներ ապացուցել են հանցագործությունները, ԱՄՆ վարչակազմի Համասի մեղադրանքը ցույց է տալիս, որ ԱՄՆ-ը ամբարտավան է Իսրայելի մասին: ԱՄՆ վարչակազմի հանդեպ վերաբերմունքի հիմնական պատճառներից մեկն այն է, որ արաբական երկրները բացահայտորեն աջակցում են ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփին `սեփական գահը պաշտպանելու համար, այլ ոչ թե պաշտպանելու պաղեստինցիների իրավունքները: Իրոք, որ ամենամեծ պայքարը իրավունքների համար պաղեստինցիների ամբողջ աշխարհում է տալիս Թուրքիային: Պաղեստինցիները հայտարարեց 3 օր սուգ է մահվան հետ կապված, Թուրքիան նույնպես հանդես են եկել համատեղ հայտարարությամբ, որով դատապարտում է Իսրայելի խորհրդարան: Բացի այդ, Թուրքիան հետ է կանչել Իսրայելի դեսպանին է Թուրքիայի եւ ԱՄՆ-ի դեսպան Իսրայելի եւ ուղարկվել ետ երկրում Թուրքիայի:
Մեկ այլ կարեւոր զարգացումն էր նաեւ Իրաքում անցկացվող ընդհանուր ընտրությունները: Իրաքում ընտրությունները մեծ նշանակություն ունեցան այն բանից հետո, երբ Մոսուլի, Ֆալլուջայի եւ Անբար քաղաքները փլուզվեցին ԴԵԱՇ- ի եւ Հյուսիսային Իրաքի տարածաշրջանային կառավարության կողմից անկախության հանրաքվեից հետո եւ Իրաքի կենտրոնական իշխանությունը դուրս եկավ բազմաթիվ հակասական ստորաբաժանումների, օրինակ, Քիրքուկի եւ Սինկարի վերահսկողությունից: Բայց այն փաստը, որ ընտրություններին մասնակցելը այնքան ցածր է, որքան 44% -ը ցույց է տալիս Իրաքում ժողովրդավարական համակարգը եւ Իրաքի քաղաքական գործիչների անապահովությունը:
Իրաքի վարչապետ Իրաքի ընտրությունները Հեյդար ալ-Իբադիի ցուցակը, Իրաքի նախկին վարչապետ, Նուրի Ալ-Մալիքիի ցուցակը, որ շիա առաջնորդ Մոքթադա ալ-Սադրի ցանկը եւ ՀԱՍԴԵՐ ցանկը ՖԱԹՀ, որտեղ Սաբու խումբը առաջատար թեկնածուն ցուցակը: Նաեւ սուննի առաջնորդ Ուսամա Էլ-Նուջեյֆի որոշումը կոալիցիան եւ իմաստության Ամմար Ալ-Հաքիմ, որ շիա առաջնորդի `կոալիցիայի ղեկավարության եկել է նախա որպես կարեւոր թեկնածուների ցուցակում ընտրությունների.
Իրաքի ընտրությունները Իրաքի նախկին վարչապետ, Նուրի Ալ-Մալիքիի ցանկ եւ ՀԱՍԴԵՐ ՖԱԹՀ-ցանկ, որտեղ Սաբու խումբ որակավորելով քանի որ իրանամետ, Հեյդար ալ-Իբադի, եւ Մոքթադա ալ-Սադրի, Ամերիկայում եւ Սաուդյան Արաբիայի համեմատաբար լավ հարաբերություններ ունեն: Իրաքի Անկախ Բարձր ընտրական ցուցակը Մոքթադա ալ-Սադրը Ըստ հանձնակատարի հայտարարության կբարձրանա, քանի որ առաջինը, իսկ Ֆաթհը գտնվում Հասդեր Սաբ խումբ սպասվում է գալիս երկրորդ. Իրաքի վարչապետ Հեյդար ալ-Իբադի ցանկը նախատեսվում է երրորդ տեղը, Իրաքը սպասվում պետք է տեղի ունենար նախկին վարչապետ Նուրի Ալ-Մալիքիի `ցուցակում չորրորդ տեղը: Շիական առաջնորդ Մոքթադա ալ-Սադրը ցանկից ընտրությունների վերաբերյալ ակնկալվում է լինել առաջինը Սադրը, մի հայտարարություն է սոցիալական լրատվամիջոցների հաշիվների Ամման է շիա առաջնորդ ալ-Հաքիմ ի Վիսդոմ շարժման Իյադ Ալավին Վանիի, նոր սերնդի շարժում (քրդական ընդդիմադիր), Գորան (քրդական), սուննի առաջնորդ Ուսամա Էլ Նուջեյֆի որոշմամբ կոալիցիայի էր Խալիդ ալ-Ուբա, նախկին պաշտպանության նախարար, իսկ վարչապետը Հեյդար Նասեր ալ-Իբադի կոալիցիան եւ Քուրդիստանի դեմոկրատական կուսակցության (ՔԴԿ), կձեւավորվի, ձեւավորել կառավարություն տեխնոկրատների չէր մեկնեցանք անունների հետ թեկնածուների տեղի կունենա, - ասաց նա:
Ակնկալվում է, որ ընտրություններից հետո Իրաքի ներքին քաղաքականության մեջ Իրանի ուժն ու ազդեցությունը թուլանա: Իրոք, Իրաքի նախկին վարչապետ Նուրի ալ-Մալիքիի ցանկը եւ Հասդեու գտնվում Սաբու խումբը չի սպասվում է մասնակցել կառավարության ՖԱԹՀ ցուցակը. Սակայն մյուս կողմից, նույնիսկ եթե Իրանում Իրաքի ազդեցությունը քաղաքականապես թույլ է, Իրանը կշարունակի իրաքյան ներքին քաղաքականության մեջ կարեւոր դերակատար լինել `հիմնված ռազմական միջոցների եւ զենքի ուժի վրա:
Արդյունքները ամերիկյան ընտրությունների Իրաքում Միացյալ Նահանգների եւ Սաուդյան Արաբիայի համատեքստում քննարկվել է Մերձավոր Արեւելքի, երբ սահմանափակման քաղաքականությունը Իրանի, դա հնարավոր է խոսել մասնակի հաջողության. Իրոք, զինված շիա առաջնորդ Մոքդետա դեմ Միացյալ Նահանգներում տարիներ առաջ ալ-Սադրի է կառավարման ամրության խմբեր, այժմ ավելի լավ հարաբերությունների հետ, այնպես էլ ԱՄՆ-ի եւ Սաուդյան Արաբիայի, համաձայն. Միեւնույն ժամանակ, Իրաքի վարչապետ Հեյդար ալ-Իբադին ԱՄՆ-ի կողմից Մոսուլի գերիշխանությունից հետո բերվել է երկիր: Վերջին տարիներին Սաուդյան Արաբիան Իբադին գտնվել բարձր մակարդակի փոխայցելությունների, որպեսզի սահմանափակել տիրույթը Սաուդյան Արաբիայի եւ Իրաքի, Իրանը պատրաստ է հանդես գալ միասին Միացյալ Նահանգներում.
Թեեւ շատերը կարեւորության Թուրքիայի համար Իրաքի ընտրությունների են հատկապես կարեւոր մասն է պայքարի ահաբեկչության. Իրոք, հետո Իրաքում ընտրությունների, Թուրքիայի զինված ուժերը իրականացրել դեմ ռազմական գործողություններ ՊԿԿ ահաբեկչական խմբավորման Հյուսիսային Իրաքում, ակնկալվում է դիմել ավելի լայնածավալ գործողության: Իրաքի կենտրոնական գոյության համապարփակ գործողության դեմ ՊԿԿ ահաբեկչական խմբավորման Իրաքի աջակցությամբ ՀՀ կառավարության Իրաք-Թուրքիա սահմանի կլինի բավական զգալի բարելավում առումով հարաբերություններում. գործունեությունը ներսում սահմաններից, ՊԿԿ ահաբեկչական խմբավորման կարողացել է նվազագույնի հասցնել թուրքական անվտանգության ուժերին, այլեւ Եփրատ վահան շահագործում եւ Օլիվ Բրանչ, որը նախատեսում է շարունակել պայքարը մոտեցումը դեմ ահաբեկչական ակտիվների սահմանվածից նշված է շահագործման:
