Ինչի համար կարեւոր են հունիս 24-ի ընտրությունները

Այնուամենայնիվ հունիսի 24-ի որոշումը մեդիա կամ շահավետ խմբերը չեն, այլ կայացնելու է ազատ կամքով ընտրող Թուրքիայի քաղաքացիներ։

4 շաբաթից ավելի կարճ ժամանակում հունիսի 24-ին անցկացվելու է նախագահական եւ խորհրդարանական ընտրություններ։ Այս ընտրությունները քաղաքական եւ տնտեսական առումով ունեն մեծ կարեվորություն, քանի Թուրքիան անցնելու է նախագահական համակարգ։

Անցյալ տարի հանրաքվեյում վավերացում ստացող նախագահական համակարգը նախատեսում է միապետություն։ Դաշնային համակարգ չլինելու պատճառով տարբերվում է ԱՄՆ-ի համակարգից։ Դա ավելի շատ նման է ֆրանսիականին, բայց չլինելու վարչապետական նստավայր։ նոր համակարգը շեշտում է գործադիր, օրենսդիր եւ դատական ուժերի բաժանումը։ Խորհրդարանի օրենքներ է ընդունելու եւ հսկելու է կառավարության։ Նախագահը կաբինետի վրա ունենալու է լիարժեք իրավունք եւ ժողովրդի դեմ պատասխանատվություն։ Դատական իշխանությունը լինելու է անկախ եւ անկողմնակալ։ Այս համակարգը Թուրքիայի կայունությունը պահպանելու է կոալիցիոն թույլ կառավարություններից։

Նախագահական ընտրության համար մրցում են բազմաթիվ թեկնածուներ։ Զարմանալի չե որ նախագահ Էրդողանը մասնակցում է ընտրության եւ մեծ տարբերությամբ առաջին տեղում է համեմատած մյուս թեկնածուների հետ։ Կոնկրետ կարելի է ասել որ շահելու է առաջին փուլում։ Թուրք ընտրողների միջեւ երկար տարիներ նրա հավակնությունը հաշվի առնենք, Էրդողանի 16 տարվա ծառայության մակարդակը եւ կատարած սոցիալ-տնտեսական փոփոխությունները։ Այսպիսով դարձել է ամենավստահելի թեկնածու։

Այս վստահությունը բխում է Էրդողանի քաղաքական անցյալից։ Նա վերակենդանացրել է մահացող տնտեսության, Թուրքիայի ՀՆԱ-ն եռապատկել է, Թուրքիան բացել է միջագային շուկա, հիմնադրել է բազմաթիվ նոր համալսարան եւ հետազոտական կենտրոն, զինվորական վերահսկողությունը վերացրել է, քրդերի, ալավիտների, հայերի եւ անցյալում ճնշվող խմբերի ճանաչել է իրավունքները։ 2007-2010 թվականների զինվորական եւ դատական թեթեվակի հարվածների դեմ կանգնելով, 2016թ-ի հուլիսի 15-ին կանխեց Գյուլենիստական ահաբեկչական խմբավորում ՖԵՏՕ-ի զինվորական հարվածը։

Առանց խտրականության ծառայելու մարդկանց ինքնությունը եւ մշակույթները ճանաչող Էրդողանը ողնաշարն է եղել քաղաքական փիլիսոփայության։ Դրա արտացոլումը նկատվում է նաեւ ընտրական նոր քարոզարշավում։ Հենց այստեղ դիրքավորվում է իր մրցակիցների առջեվում։ Նա կենտրոնական աջակողմյան կուսակցության նեղ հատակում էթնիկական, տարածաշրջանային կամ գաղափարական չափանիշների փոխարեն ընդգրկում է բոլորին։ Քրպես քաղաքականություն հնարավոր չի ասել, որ բոլորը գոհ են նրա ղեկավարումից, բայց տարածվել է սոցիալական եւ քաղաքական առումով։

Իսկ նրա մրցակիցները իրենց գարոզարշավին շարունակում են հակաէրդողանական քաղաքականությամբ։ Մերժելով նրա խոսքերը փորձում են քաղաքական տեսանկյունցի դիրքավորվել։ Դա անցյալում երբեք հաջողություն չի բերել եւ չի բերելու նաեւ հունիսի 24-ին։ Թուրք ընտրողները կարողանում են տարբերել դատարկ խոստումները։ Ընդդիմությունը նիշեր ստանալու համար օգտագործում են ոչ իրական պնդումներ, բայց դա ընտրողների վրա ընդհանրապես չի ազդում։

Ահա այս մասը աչքից փախցնում է արեւմտյան մամուլի մեծամասնությունը։    

Նրանք կարծում են թե Էրդողանը շուտով կկորցնի արղում, սակայն Էրդողանն էլ շարունակում է հաղթանակներ տանել: Ընդդիմադիր դեմքերը նոր եւ այլըտնրանքային դեքմեր են ներկայացվում, սակայն թուրք հանրության սոցիալ եւ քաղաքական դինամիզմը հասկանալու հարցում դժվարանում են: Անշուշտ բացառությամբ, Թուրքիայի չափազանցված մի նկար ընթերցողներին ներկայացում, եւ նրանց մոտ թերի կարծիք են առաջացնում, այդ իսկ արդյունքում Թուրքիայում ընտրությունների վերաբերալ գնահատում եւ կանխատեսումներում սխալվում են:

Էրդողանի դեմ ամեն ինչ լավ եւ ընդունելի ներկայցնել, իրականում լավ եւ ընդունելի լրագրողություն չէ: Դրան քաղաքական գործողություն կանվանեն: Էրդողանը քանի, որ սովոր է նման սխալ մոտեցումների, ինչպես անցյալում, այնպես էլ այսօր կարողանում է դեմ կանգնել: Որոշ անալիստներ Էրդողանի հզոր առաջնորդության կերպար եւ քաղաքական գերադասությունը գնահատում ն «ավտորիտար», սակայն այս էժան քարոզչության ձեւն անգամ չի գործում եւ սովորական քաղաքացին Էրդողանի իրենց համար կատարածները լավ են հասկանում:

Ես անհամբեր սպասում եմ թե բնության հարցում այդպես կոչված մտոհոգ արեւմտյան լրագրողները, Նախագահ Էրդողանի «ժողովուրդի այգիներ» անվանած եւ 30 հատ միջին եւ հինգ հատ մեծ չափերի այգիների բացմանը ինչպիսին արձագանք կունենան: Էրդողանը նաեւ այդ տարի ավարտի հասցնելիք նոր օդանավակայանի բացումից հետո անօգտագործելի դառնալիք Աթաթուրքի անվան օդանավակայանի քաղաքակային այգու վերածման խոստումն էլ գործում: 11,7 կմ քառակուսի տարածքի մեջ այս նոր այգին, Նյու Յորք կենտրոնական այգուց երեք անգամ Լոնդոնի Հայդ այգուց ութ անգամ էլ ավելին մեծ է լինելու: Մեծ հավանականությամբ արեւմտյան մեդիան դա սխալ կմեկնաբանի, եւ դա կանտեսի:

Այդպես կոչված Թուրքիայի փորձագետները Էրդողանին կհարձակվեն եւ մրցակիցներին առաջ կբերեն: Սակայն, Բայց, դա, որոշակի վստահություն, արդարություն եւ իրականություն պետք է օգտագործելով կատարեն: Թուրքիայի տնտեսության վերաբերյալ վատ սցենարներ գրել, ՊԿԿ ահաբեկիչներին գերադասել, ՖԵԹՕ-ի գյուլենականներին էլ ավելին սիրալի ցույց տալ եւ Էրդողանի գլխավոր թշնամիների անհիմն պնդումներին տեղ տալ, Թուրքիայի ընտրողների հունիսի 24-ին քվեարկելուց հեռու չի պահի:

Հունիսի 24-ի ընտրությունները, ոչ միայն Թուրքիայի համար այլ նաեւ՝ մերձավոր արեւելք, եվրոպա եւ ԱՄՆ-ի համար էլ կարեւորություն կրում: ՆԱՏՕ-ի կարեւոր անդամ, Թուրքիայի ուժը միեւնույն ժամանակ դաշնակիցների ուժն է, սակայն Թուրքիայի հանդիպած վտանգները, ՆԱՏՕ-ի դաշնակիցների կողմից վտանգ չի գնահատվում:

Ամենայնիվ, հունիսի 24-ին վերջին որոշումը իր ազատ կամքով կիրականացնի ոչ թո որոշ մեդիա ծառայություններ կամ էլ խմբեր, այլ Թուրքիայի ընտրողը: