Օրակարգ - 22

Սիրիայում լարվածությունը նվազեցնելու եւ կողմերի միջեւ խաղաղություն ձեռք բերելու նպատակով ուժի մեջ է Աստանայի մեխանիզմը։ Թուրքիա, Ռուսաստան եւ Իրանի երաշխավորած ընթացքը Իդլիբի հարցում մեծ կարեվորություն է ստացել, հատկապես Ասադի իշխանության, Ռուսաստանի եւ Իրանի գրոհումներից հետո։ Իդլիբում լարվածությունը նվազեցնելու հարցում Թուրքիան ունի կարեվոր դեր, քանի որ գտնվում է սահմանային գոտում։ Ասադի իշխանության կողմից զինյալ խմբերի Իդլիբ եւ Եփրատի վահան տարածք աքսորը, վայրը վերածել է ընդդիմադիրների ամրոցը։ Իդլիբում զինյալ պայքրը արգելելու նպատակով Թուրքիան ունի 12, Ռուսաստանը 10, իսկ Իրանը 7 հսկման աշտարակներ։ Հատկապես Թուրքիայի կառուցած հսկման կետերը արգելում է կողմերի միջեւ առաջխաղացումը։

Ձեզ ենք փոխանցում SETA ուսումնասիրող, գրող Ջան Աջունի թեմայի վերաբերյալ գնահատումները:

Թուրքիայի հսկման կենտրոնները գործողության առումով բերում է բազմաթիվ դժվարություններ։ Թուրքիայի համար մեծ առավելություն է իր սահմանից ուղիղ կատարած զինյալ դիրքավորումները, բայց ընդդիմադիր եւ ռեժիմի լրտեսների հնարավոր պրովակացիան մեծ դժվարություն է Թուրքիայի տեսանկյունից։ Չնայած զինամթերքի տեղափոխման ընթացքում հարձակում էր կատարվել թուրքական փոխադրամիջոցների վրա եւ գրանցվել էր վնաս։ Ժամանակ առ ժամանակ Ասադի եւ Իրանի զինյալ խմբերը կրակ են բացել թուրքական փոխադրամիջոցների վրա։ Սիրիայում ռազմական ջոկատ տեղադրված զինվորները ապացուցում են Թուրքիայի խաղաղության ցանկությունը։

Թուրքիան մի կողմից Աստանայի ընթացքով Ասադ եւ ընդդիմության պայքարը կասեցնելուց, մյուս կողմից պայքարում է քաոսային իրավիճակից օգտվող ահաբեկչական խմբավորումների դեմ։ Եփրատի վահան գործողությունը Թուրքիայի սահմանից ԻԼԻՊ-ին մաքրելուց, ավելի ուշ ՊԿԿ-ՅՊԳ ահաբեկչական խմբավորումը ոչնչացվել է Աֆրինից։ Թուրքիայի երկու գործողությունների ընթացքում Սիրիայի տեղական ուժերի հետ համագործակցությունը նշանակում է ազդեցությունը եւ գաղութատեր հասկացողության դեմ լինելու մասին։ Թուրքիան Սիրիայի խաղաղության համար քայլեր ձեռնարկելուց, մյուս կողմից պաշտպանում է իր սահմանների անվտանգությունը։ Եփրատի վահան գործողությունից հետո նվազել է ԻԼԻՊ-ի Թուրքիայում կատարած ահաբեկչական հարձակումները, իսկ նույնը նվազումը կարելի է նկատել Աֆրինի գործողությամբ, որը կասեցրել է ահաբեկչական խմբավորում ՊԿԿ-ի Ամանոսյան լեռների օգտագործումը եւ սահմանից ներխուժումը։

Բայց Թուրքիան ահաբեկչության դեմ շարունակում է պայքարել նաեւ այլ շրջաններում։ Իրաքում ընթացքող գործողությունից բացի Սիրիայի հյուսիսում ՊԿԿ-ՅՊԳ-ի դեմ ձեռնարկում է ռազմական քայլեր։ ԱՄՆ պնդելով պահանջել է ՅՊԳ-ի հետ դաշնակցություն, որը արգելում է տարածաշրջանում ահաբեկչության ոչնչացումը եւ սպառնում է Թուրքիայի անվտանգությունը։ Թուրքիա եւ ԱՄՆ-ի միջեւ ՅՊԳ ու Մյունբիչի մասին շարունակում են բանակցությունները։ ԱՄՆ խոսք էր տվել, Մյունբիչը նվաճելուց հետո ՅՊԳ-ի նահանջի մասին, որը չեր պատասխանել իրականությանը։ Այս դեպքը լարվածություն էր առաջացրել ՆԱՏՕ-ի երկու դաշնակիցների միջեւ։ ԱՄՆ պետքարտուղար Ռեքս Թիլերսոնը Թուրքիայում բանակցություններ անցկացնելով նշել էր Մյունբիչի հարցում երկու երկրների սկզբունքային պայմանավորվածության մասին։ Բայց կարճ ժամանակ անց Թրամփը պաշտոնից հեռացնելով նրան նշանակել էր Մայք Պոմպեոյին, ընդ որում կանգ էին արել բանակցությունները։

Թուրքիայի ԱԳՆ Մեվլութ Չավուշօղլուն անցյալ օրերում բացատրություն տալով երկու երկրների Մյունբիչի հարցում սկզբունքային համաձայնությունը, ապա կոնկրետ ավարտի համար մատնանշել էր ընթացքը։ Չավուշօղլուի ելութից հետո տեղական աղբյուրները հաղորդել են ՅՊԳ-ի զինյալ ուժերի նահանջելու պատրաստության մասին։ Թուրքիա եւ ԱՄՆ-ի համաձայնության շրջանակներում ՅՊԳ-ն Մյունբիչից նահանջելուց, տեղակայվելու է Եփրատ գետի արեվելյան մասը, ընդ որում երկու երկրների ուժերը միասնաբար հսկելու են շրջանի անվտանգությունը։ Բացի այդ որոշելու են տեղական ղեկավարումների եւ ոստիկանության դիրքերը։ Չնայած Մյունբիչի հարցում կողմերը ինչքան էլ համաձայնվեն, ապա Եփրատի արեվելյան մասում ահաբեկչական խմբավորում ՅՊԳ-ի էությունը Սիրիայի ապագայի համար շարունակելու խնդիր լինել։

Բայց Մյունբիչում ՆԱՏՕ-ի երկու դաշնակիցների համատեղ շարժը բարելավելու է հաղորդակցություն, ձեւավորում եւ վստահությունը։ Մյունբիչում համաձայնվող կողմերը կարող են նաեւ Սիրիայի հարցում ելք գտնել։