Օրակարգ - 23

Թուրքիա եւ ԱՄՆ-ի միջեւ վերջին տարիներում տեղի է ունենում բազմաթիվ լարվածություններ։ Հատկապես հեղաշրջման փորձի ավազակապետ Ֆետուլլահ Գյուլենի ԱՄՆ-ի Պենսիլվանիա քաղաքում պահպանումը եւ ՊԿԿ-ի Սիրիայում մասնաճյուղ ՅՊԳ-ի Վաշինգտոնի կողմից ստացած աջակցությունը լարել է երկու երկրների հարաբերությունները։ Ահաբեկչության դեմ Թուրքիայի կազմկակերպած Ձիթենու ճյուղ եւ Եփրատի վահան գործողությունները, Աստանայում ազդեցիկ դերը եւ Իդլիբում ԶԻՆՈՒԺ-ի 12 հսկման կետերը Անկարային տարածաշրջանում դարձրել է կարեվոր դերակատարներից մեկը։ Թուրքիան Ձիթենու ճյուղ գործողության հետ միասին Աֆրինում ոչնչացրել է ՅՊԳ ահաբեկչական խմբավորման արմատները եւ այսպիսով հզորացրել է քաղաքական վերաբերմունքը։  

Ձեզ ենք փոխանցում SETA ուսումնասիրող, գրող Ջան Աջունի թեմայի վերաբերյալ գնահատումները:

Մյունբիչը Սիրիայի հեղափոխության առաջին տարիներում նվաճվել է Սիրիայի ազատ բանակի կողմից, 2014թ-ին գրավել է ԻԼԻՊ-ը։ 2016թ-ին ԱՄՆ-ի գլխավորած դաշնակիցների հետ գործողության է սկսել ՅՊԳ-ի գլխավորած Սիրիայի ժողովրդավար ուժերը։ Թուրքիայի զգուշացումներով ԱՄՆ խոսք է տվել ԻԼԻՊ-ը մաքրելուց հետո ՅՊԳ-ի զինյալների Եփրատի վահան շարժը։ Մյունբիչը ահաբեկչական խմբավորում ԻԼԻՊ-ից մաքրվելով հանդերձ չի նահանջել ՅՊԳ-ն եւ Վաշինգտոնը բազմիցս հայտարարելով հանդերձ տեղաշարժ չի գրանցվել։ Բացի այդ Մյունբիչի ռազմական խորհուրդը աշխատում է որպես ՅՊԳ-ի աջակից հաստատություն։ Ռազմական խորհուրդը ղեկավարվում է ՊԿԿ-ի կողմից նշանակված Ջեմիլ Մազլում եւ Իսմաիլ Դերիկի կողմից։ Տարածաշրջանում գտնվող բազմաթիվ լրագրողներ հիշեցնում են ՊԿԿ-ՅՊԳ-ի իր գաղափարախոսությունը դպրոցներում սովորացնելու մասին։

Մյունբիչի հարցում Թուրքիայի քաղաքականությունը հզորացնող կարեվոր գործոններից մեկն է, տեղացի ժողովրդի ՅՊԳ-ի հանդեպ առաջացած դժգոհությունը։ Մյունբիչում ՅՊԳ-ի ճնշումներից փախչող բազմաթիվ սիրիացիներ ապաստան են ընդունել Եփրատի վահան գործողությամբ ազատագրվող հողերը։ Մյունբիչում բնիկ ժողովրդներ բազմաթիվ անգամներ ցույցեր են անցկացրել իրենց երեխաները բռնի ուժով բանակ տանող ու չարչարող ՅՊԳ-ի դեմ։ ՅՊԳ-ի զինյալների դեմ գործողություններ անցկացնող Էլ Կիյամ շարժումը հիմնադրվել է Մյունբիչում եւ առաջին ակտիվությունները ցուցաբերել են տեղում։

Ձիթենու ճյուղ շարժումից հետո Թուրքիայի Մյունբիչի մասին բացատրություն եւ պատրաստությունները պատճառ է դարձել ամերիկացի եւ թուրք դիվանագետների միջեւ երկխոսության։ ԱՄՆ-ի նախկին ԱԳՆ Ռեքս Թիլերսոնը Անկարա այցելություն կատարելուց երկու երկրների միջեւ հիմնել է Մյունբիչում ճանապարհային քարտեզը որոշող հանձնաժողով։ Նրա հրաժարականից հետո ինչքան էլ կանգ առնի երկխոսությունը ապա նոր նշանակվող ԱԳՆ Մայք Պոմպեոն շարունակել է ընթացքին։ Կողմերը համաձայնվել են 3 փուլից կազմվող ճանապարհային քարտեզին։ Այսպիսով ՅՊԳ-ն դուրս է գալու Մյունբիչից, ԱՄՆ եւ Թուրքիան միասին հսկելու են տարածաշրջանը եւ տեղական ուժերը ստեղծելու են նոր ղեկավարություն։

Թուրքիա եւ ԱՄՆ-ի միջեւ Մյունբիչի համաձայնությունը նվազեցնելով երկու  ՆԱՏՕ-ի դաշնակիցների լարվածությունը ապա հնարավորություն է տալիս նոր համագործակցության։ Բայց մի քանի կետերում համաձայնությունը մարտահրավեր է նաեւ երկկողմանի հարաբերությունների առումով։ Եթե ՅՊԳ-ն Մյունբիչից դուրս չգա, ապա երկու երկրների միջեւ բարձրանալու է լարվածության աստիճանը։ Բացի այդ հարցերից մեկն է ՊԿԿ-ՅՊԳ-ի անդամեների հետ կապ ունեցող մարդկանց իրավիճակը։ Օրինակ Մյունբիչի ռազմական խորհրդի բացատրությունները անկախ են ԱՄՆ-ից եւ ուղիղ ղեկավարվում է Կանդիլի կողմից։ Իսկ այլ հարցերից մեկն է ՅՊԳ-ի Եփրատ գետի արեվելքում էությունը։ Թուրքիայի տեսանկյունից դա պետք է կիրառվի ՅՊԳ-ի հսկած բոլոր տարածքներում։ Չնայած ՅՊԳ-ի Եփրատի արեվելքում էությունը կրկին սպառնում է Թուրքիայի անվտանգությունը։ ԱՄՆ մեծ հավանականությամբ դեմ է լինելու այս հասկացողությանը, քանի որ Վաշինգտոնը ՅՊԳ-ի միջոցով Սիրիայում հսկում է նավթի հորերը։

Ինչքան էլ Պոմպեո եւ Չավուշօղլուի Մյունբիչի մասին համաձայնությունը դրական ազդի հարաբերությունների վրա, ապա մեծ քննություն է համարվում ճանապարհային քարդեզի կիրառումը եւ հետ Մյունբիչյան ընթացքը։