Գլոբալ Դիտանկյուն - 24

Թուրքիան կարճ ժամանակ անց կապրի նախագահական եւ պատգամավորական ընտություններ: Թեկնածուներ եւ քաղաքական կուսակցություններ արագ կերպ ակցիաներ են իրականացնում: Թուրքիայի պատմության նախագահական ընտրությունների ընթացքին նայելիս, առաջին անգամ աչքի է ընկնում չափավոր ընտրական ընթացք: Նախկին կոշտ, բեվեռացնող, ծայրահեղ խոսքերի տիրած ընտրական ակցիաներ կարծես թե էլ չկան:

Ին՞չ կարղ է լինել դրա պատճառները

50+1 տոկոսը ձեռքբերելու համար հարկավոր է համաձայնող քաղաքականություն

Նախկին ընտրություններին նայելիս, Թուրքիայի քաղաքականությունում իշխել հնարավոր էր ձեռբքերելով նաեւ 20 տոկոսը ձայների: Արդարություն եւ զարգացում կուսակցությունը, իր համար էլ ավելին դժվարն ընտրեց: Նախագահի ընտրության համար 50+1 տոկոս կանոնակարգին առաջնորդեց: Արդեն քաղաքական կուսակցությունները չեն կարող միայն իրենց հավակնողների համար քաղաքականություններ մշակել, այլ նաեւ այլ խավերի համար պետք  քաղաքականություններ մշակել: 50+1 տոկոս կարիքը բոլոր կուսակցությունների այդ նախկին իրենց ընտրողներին ուղված քաղաքականությունից հեռանալով, վստահելի նավամատույցից դուրս գալով, նոր նավամատույցներ պետք է այցելեն:

2-րդ փուլի հավանականություն

Հանրային ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ նախագահական ընտրությունները կավարտվեն առաջին իսկ փուլում, սակայն ընդդիմադիր կուսակցություններ եւ թեկնածուները, ընտրությունների երկրորդ փուլում ավարտման համար են աշխատում:

Հատկապես ընդդիմադիր կուսակցությունները հնարավորություն չունեն 50+1 տոկոս ձայն ստանալ, այդ իսկ պատճառով էլ այլ կուսակցություններ եւ Արդարություն եւ զարգացում կուսակցությունից են փորձում ձայն վերցնել: Այդ իսկ պատճառով կուսակցություններ եւ թեկնածուները, այլ կուսակցությունների հավակնողներին անհանգստանելիք արտահայտություններից փորձում են զերծ մնալ:

Ընտրողների ուղակի թեկնածու ներկայացնելը…

Նախկին նախագահական ընտրություններին, նախագահի թեկնածության համար միայն խորհրդարանական խմբակցություններ կամ էլ որոշակի քանակի պատգամավորներ կարողանում էին թեկնածու առաջարկել: Դա իրականում ընտրողների կամքի արկղին լիիրավ արտացոլելու ռիսկ էր պարունակում: Ժողովրդավարություն եւ ազատությունների առումով ռիսկային էր: Նոր համարկգը այս թերություններն է վերացրել: Նախագահի թեկնածու արդեն կարող է ներկայացնել հարյուր հազար ստորագրություն հավաքելու դեպքում:

Դաշինքների մինջ ընտրություն կազմելը…

Թուրքիայում նախկին ընտրություններին օրինական չեր կուսակցությունների դաշինք հիմնելը: Այս ընտրություններին բացվեց դրա հնարավորությունը եւ քաղաքական կուսակցությունների մեծամասնությունը կամ էլ՝ Նախագահի դաշինք կամ էլ Ազգ դաշինք հիմնելով ընտրությունների մասնակցեցին: Քաղաքական կուսակցությունների դաշինքների միջոցով ընտրություններին մանսակցելը, քաղաքական լարվածությունների մեղմացմանն է ճանապարհ բացում: Մյուս կողմից էլ դաշինքի միջոցով ընտրություններին մասնակցությունը, 10 տոկոսային բառաժին հասնելու առումով կարեւոր հնարավորություն է ընձեռնում: Խորհրդարանում քաղաքական ներկայացումը կբարձրանա:

Խտրական ինքնության քաղաքականությունը այսուհետ չի ունենա պատասխան

Ընտրությունից առաջ, առանձնապես ձախակողմյա կուսակցությունների օրակարգ բերած, չզարգացած-զարգացած, աշխարհիկ ոչ աշխարհիկ, ժամանակակից, Աթաթուրքի հետեւորդների նման քննարկումները կարծես թե հիչ օրակարգ չեն գալիս:

Իրականություն չի լինի, որ ասենք այդ քննարկումներն այդ կուսակցությունների համար արդեն կարեւորություն են կորցրել: Այս, փոխված ընտրական կարգի արդյունքն է: 50+1 տոկոսի հասնելու համար, այդ կուսակցությունները նախկին քաղաքականությունները վերանայել են:

Ահաբեկչական ճյուղեր մերժվածությունը…

Ընտրական ընթացքում մեկ այլ ուշագրավ հանգամանքն այն է, որ ահաբեկչական խմբավորումների հետ իր մեջ պարզ սահման չդրած Ժողովուրդների դեմոկրատական կուսակցությունը, ոչ մի կուսակցության դաշինք հիմնել չցանկացած իրավիճակում է: Այս հանրային ճնշումը, ժողովրդավարության իր օրենքների շրջանակում գործելով, դրական զարգացում է: Քաղաքական կուսակցությունները մի կողմից քաղաքացիական եւ դեմոկրատական կուսակցություն որպես ընտրությունների գնալիս, ընտրություններից հետո արդեն՝ լեռ, ահաբեկչին չեն ողջունի եւ ընտրվածները ահաբեկչական հանգամանքներից հրահանգ չեն ստանա:

Բարձրացող պոպուլիզմ

Ընտրական ընթացքում, մեծ ընտրողների խավի աջակցությունը ստանալու հարկավորությունը բարձրացրել է պոպուլիզմը: Հատկապես ընդդիմադիր կուսակցությունները, թե ինչ ինչպես են արտադրելու, քննարկում են թե ինչ ինչպես են ցրելու: Այս արդեն ոչ թե 2 հազար դոլարանոց այլ 10 հազար դոլարանոց երկիր լինելու, 80 ցենտի կարիք չունենալու արդյունքներն են:

Նոր քաղաքականություն՝ Ոչ թե ծայրահեղի, այլ հնարավորի հետեւից վազել…

Թուրքիան իր տարածաշրջանում լուրջ խնդիրների առջեւ լինելիս, ներքին քաղաքականությունում ոչ թե բաժանող, այլ միացնող, ոչ թե բեվեռացնող այլ հավաքով, ինքնության քաղաքկանություններով ոչ թե փոքր հանրություններ, այլ մեծ խավերն ընդգրկող քաղաքականությունների վարելը, երկրի ապագայի համար շատ կարեւոր են: Նախագահական համակարգն այդ երեւում է որ կայացրել է: Մարդիկ ոչ թե ծայրահեղն այլ հանրության կարծիքներին մոտն են ընտրում: Քաղաքականությունը իրականում հնարավորինս լինողի արվեստն է:

Ձեզ ներկայացրինք՝ Անկարա Յըլդըրըմ Բեյազիդ Համալսարանի քաղաքագիտության բաժնի դեկան Պրոֆ․Դր․Քուդրետ Բյուլբյուլի թեմայի վերաբերյալ մեկնաբանումները։

* Պրոֆ․Դր․Քուդրետ Բյուլբյուլը դաս է ավանդում Անկարա Յըլդըրըմ Բեյազիդ Համալսարանի քաղաքագիտության բաժնում։