Գլոբալ Դիտանկյուն - 31

Երբ նայում ենք վերջին 200 տարիներին, օսմանյան վերջին ժամանակները, Հանրապետության շրջան եւ ժամանակակից մտածողների հիմնական քննարկման կետերից է արեւմուտքի հետ հարաբերությունների պարզումը: Բարեփոխումներ, արեւմտյան քաղաքակրթության, եվրամիություն եւ վերջին ժամանակների գլոբալիզացման հետ կապված տարբեր հասկացողությունների ներքո քննարկումները, հիմնականում արեւմուտքի վերաբերյալ մեզ դիրքավորելու հետ կապված հիմնական քննարկումների հետեւանքն են:

Օսմանյան վերջին ժամանակների մտավորականների արեւմուտք, արեւմտյան քաղաքակրթությունների վերաբերյալ հիմնականում երեք տարբեր հայացքներ կան: Որպես հանձնվածություն անվանվելիք առաջին մոտեցումը, ամենաշատ երեւացած օրինակն է:

Դա Իջթիաթ պարբեականի սեփանականատեր եւ գրող Աբդուլլահ Ջեվդեթի մոտեցումն է: Ըստ Ջեվդաթի կա միայն մեկ քաղաքակրթություն, դա էլ արեւմտյան քաղաքակրթությունն է: Այս քաղաքակրթությունը պետք է ընդունել իր փուշ ու վարդով: Հակառակ դեպքում վերանալն անխուսափելի է:

Երկրորդ մոտեցումը դա մերժող մոտեցումն է: Ամբողջովին հակազդելու մեջ արեւմուտքին պատկանող ամեն ինչին դեմ կանգնել է: Արեւմուտքը տեսնել այսպես ասած ամեն վատ բանի մայր:

Երրորդ մոտեցումը դա ողջամիտ մոտեցումն է կամ էլ ինքնավստահ մոտեցում կարելի է անվանել: Այս մոտեցման մեջ արեւմուտքի իմպերյալիստ աշխատանքները, չեն անտեսվի: Այս հարցում միջին հատվածում կանգնած են հանձնվող եւ մերժող մտքի հետ: Այս մոտեցման ամենահստակ արտահայտությունը 1-ին համաշխարհային պատերազմի տարիներին օսմանյան վարչապետ Սաիդ Հալի Փաշայի օրինակին կարելի է դիտարկել:

Փաշայի խոսքերով, չնայած տասը տարի ապրելու համար, Արեւելքի եւ Արեւմուտքի միասնական ապրողները պետք է կարողանան ճանաչել միմյանց: Միայն Արեւելքի եւ Արեւմուտքի հակառակն է արտահայտում, որ Արեւմուտքը մեղավոր չէ եւ արդյունքը Արեւելքի մասն է: Փաշա Թասոբի- ի գրելու նպատակը ոչ թե այս երկու համայնքների միջեւ ատելություն եւ թշնամություն չբարձրացնելն է, այլեւ դատապարտել կյանքը միասին եւ խուսափել թյուրիմացության եւ պաշտոնանկությունից, որը խոչընդոտում է երկու համայնքների միջեւ լավ հարաբերությունների միաժամանակ `իմանալու եւ սովորելու միմյանց:

Սխալ դիրքավորումներ եւ արդյունքներ

Այս քննարկումները չեն մնացել պատմության գրկում: Այսօր կարելի է ասել էլ ավելին թեժ են: Գլոբալիզացիայի գործընթացներով, այլեւս պարզ չէ, թե որտեղ է սկիզբը, վերջը, հյուսիսը, հարավը, ծագման աշխարհագրությունը եւ բնութագրական ծագումը եւ վերջը: Աշխարհը շատ ավելի ընդգրկուն է: Այժմ շատ ավելի դժվար է մնալ ձեր մշակութային սահմաններում, մեկուսացած աշխարհում:

Այսօր Արեւմուտքում ապրում են միլիոնավոր ներգաղթյալներ եւ մահմեդականներ: Մենք կարող ենք առաջ շարժվել այստեղից `աշխարհագրորեն խոսելով Արեւմտյան հասարակություններին, որոնք փորձում են իրենց դիրքորոշումը Արեւմուտքի սահմաններից դուրս: Մենք կարող ենք շարունակել քննարկումները Արեւմուտքում ապրող համայնքների մասին:

Քանի որ արեւմտյան հասարակություններում ապրող ներգաղթյալները եւ մահմեդականները կարող են ավելի լավ հասկանալ այդ հարցը, ավելի լավ է նկատել, որ սխալ, ծանր, այրվող եւ կործանարար հետեւանքները: Մյուս կողմից, ոչ արեւմտյան հասարակությունների արեւմտյանացումը ոչ միայն այս երեք մոտեցումներից մեկն է:

Կարելի է ասել, որ այսօրվա եւ Օսմանյան մտավորականության մեջ ներգաղթածների եւ մահմեդականների շրջանում ապրող մահմեդականների մեջ ընկալման եւ մերժման մոտեցումը բավականին տարածված է: Նրանք հաղթահարում են հոգեբանության պարտությունը, մարդիկ կարող են զարգանալ որպես տարանջատող կամ մերժող արմատականության մեջ:

Ավստրալիայի, Կանադայի, ԱՄՆ-ի նման երկրներում տարբեր ինքնություններ եւ մշակույթներ ավելի ազատ են ապրում, քան մյուսները: Այս իրավիճակի արդյունքում ներգաղթյալները եւ այդ երկրներում ապրող մահմեդականները քիչ արձագանք են գտնում հասարակության մեջ:

Գուցե նրանք ավելի ինտեգրվեն: Եվրոպայում ավելի հաստատակամ եւ մերժող մոտեցումներ են երեւում այն երկրների նկատմամբ, որոնք ավելի ռեպրեսիվ, ասիմիլիզացիոն, միածին քաղաքականություն են վարում:

Այդ երկրներում ներգաղթյալները կարողանում են ենթարկվել հնազանդության կամ մերժման, երբ նրանք բռնում են իրենց բերած մշակույթն ու հավատալիքները, նրանց ապրած հասարակության արժեքները եւ շահագրգիռ պետությունների նկատմամբ ռեպրեսիվ վերաբերմունքը:

Մերժման առումով նրանք, ովքեր չեն կարողանում արտահայտվել արեւմտյան երկրում, որտեղ նրանք գալիս են սեփական ինքնությունից եւ մշակույթից, կարող են մի ակնարկ, որը մերժում է իրենց հասարակության բոլոր արժեքներն ու հաստատությունները:

Նման արմատականության մեջ զարգացած հասարակությունները լիովին անջատված են որոշ ժամանակ անց ապրող հասարակությունից: Այս փուլից հետո այդ հատվածները չունեն իրենց ներդրումը, նրանց եկած երկրները եւ իրենց ապրած հավաքույթները:

Որոշ ժամանակ անց այս բաժինները կարող են վերածվել բաժինների, որտեղ ահաբեկչական կազմակերպությունները կարող են հեշտությամբ գտնել գետնին: Այդ պատճառով, բացառությամբ Արեւմուտքի կողմից գրավված երկրների, ինչպիսիք են Աֆղանստանը, Իրաքը եւ Լիբիան, ահաբեկչական կազմակերպությունների ամենամեծ մասնակցությունը, օրինակ ԴԵԱՇ-ը կարող է իրականացվել արեւմտյան երկրներից: Ահաբեկչական կազմակերպությունները կարող են նմանվել Արեւմուտքի այս մասերի փրկությանը, հոգեբանական դեպրեսիայի մեջ, որը հակասում է ամեն ինչին եւ մերժում է ամեն ինչ: Սակայն այդ երիտասարդները շատ լեզուներ են իմանում, ինչպիսիք են `անգլերեն, ֆրանսերեն, գերմաներեն: Ոմանք լավ պատրաստված են: Նրանք նաեւ գիտեն իրենց երկրների մշակույթներն ու լեզուները:

Թեեւ կարող են լինել ծովային լապտերներ այն երկրների համար, որտեղ նրանք կարող են ճիշտ դիրքորոշվել Արեւմուտքի եւ այն երկրների համար, որոնք գալիս են այնտեղ, նրանք գնում են ահաբեկչական կազմակերպություններ, որոնք սխալ դիրքում են:

Ձեր մերժումը ապագա չունի, բացառությամբ ոչնչացման, այն հոգեբանության եւ այն հասարակությունների համար, ովքեր ապրում են այն անձանց համար, ովքեր ապրում են: Այդ պատճառով էլ մերժողական մոտեցումը կարող է աջակցել միայնակ մտածող բաժինների եւ որոշ արեւմտյան հետախուզական ծառայությունների կողմից, որոնք տեսնում են բազմակարծություն որպես սպառնալիք: Այդ ծառայությունները կարող են օգտագործվել նաեւ փախստականների ոլորտները եւ կարծիքները մուսուլմանական երկրներին բացահայտելու համար: Մերժմանը ամբողջովին հակառակ, արեւմուտքում ապրող գաղթականների մեկ այլ սխալ հանձնածություն ստանձնելն է: Հասարակության մեջ ընդունումից ենթարկվող մոտեցման, ազդեցությունը կառավարության թողնել ոչ մի այլ ելք մեծ է: Սահմանադրական մոտեցման անհատները յուրացվում են, անցյալում ունեցած արժեքները, հավատալիքները եւ մշակույթները թողնելով:

Ներկրող խմբերը նույնպես ունեն ներուժ, նպաստելու, որ նրանք ապրել են, քանի որ ամբողջովին լքել են իրենց ինքնատիպությունը: Հնազանդ կրճատումներ, իրենց համայնքներում կամ բարեհաճությունը այն մտքի հետ, որ նման բան ակնկալել նրանցից, կամ վախենալով ապագան, իրենց մշակույթը, իրենց համայնքները եւ իրենց երկրները կարող են հանդես գալ մշտական ​​նվաստացման վիրավորվել է դրան: Այս վերաբերմունքը, ըստ էության, կարող է լինել ցանկացած դեպքում վերարտադրելու ջանքերի դրսեւորում, որը չի կարող ներդաշնակ լինել:

Եվրոպական ներգաղթածները ձուլել դուրս գալ որոշ հատվածներում, նրանք գալիս են համայնքի մի պատճառ շատ ավելի ծայրահեղ պատասխան մշակույթի եւ երկրի, որ կարող է լինել: Այս արմատական ​​վերաբերմունքը ներգաղթածների կողմից նվաստացման բխող իր շարքերում, եթե տրվել է առաջնային տանելի երկրի իշխանություններին, այս դեպքում, որ փոխհարաբերությունները ապրելու եւ ծագման երկրի երկրների միգրանտների կարող է հանգեցնել հետագա թունավորման: Ողջամիտ դրիքավորումն ինչ կբերի, այս մասին կշարունակենք խոսել:

Ձեզ ներկայացրինք՝ Անկարա Յըլդըրըմ Բեյազիդ Համալսարանի քաղաքագիտության բաժնի դեկան Պրոֆ․Դր․Քուդրետ Բյուլբյուլի թեմայի վերաբերյալ մեկնաբանումները։

* Պրոֆ․Դր․Քուդրետ Բյուլբյուլը դաս է ավանդում Անկարա Յըլդըրըմ Բեյազիդ Համալսարանի քաղաքագիտության բաժնում։