Գլոբալ Դիտանկյուն - 34
ԱՄՆ դեպի ու՞ր
Այժմ ներկայացնում ենք Անկարա Յըլդըրըմ Բեյազիդ Համալսարանի քաղաքագիտության բաժնի դեկան Պրոֆ․Դր․Քուդրետ Բյուլբյուլի թեմայի վերաբերյալ մեկնաբանումները։
Վերջին ժամանակաշրջանում ահաբեկչության աջակցելու պատճառով ձերբակալվող քահանա Բրունսոնի հարցը լարվածություն է առաջացրել Թուրքիա եւ ԱՄՆ-ի միջեւ։ Մեծամասնությունը ճգնաժամը կարդում են երկու երկրների հարաբերությունների վրայով։ Վիճաբանությունների մեծամասնությունը ունի այս հայացքը։ Իհարկ է դա պետք է գնահատել այդպես, քանի Ս-400 գնումները, ԱՄՆ-ի Երուսաղեմը Իսրայելի մայրաքաղաք ճանաչելու դեմ Թուրքիայի միջազգային հանրության շրջանակներում հակազդեցությունը եւ Բրունսոնի դեպքը։ Բայց Թուրքիան դա ընկալում է, Սիրիայում ահաբեկչական խմբավորում ՊԿԿ-ՅՊԳ-ի Վաշինգտոնի տրամադրած աջակցությամբ եւ Թուրքիայի 11 սեպտեմբերը համարվող հուլիս 15-ի կազմակերպիչ ՖԵՏՕ-ի ավազակապետի ԱՄՆ-ում բնակվելու իրականությունից։ Թուրքիայի հանձնած բոլոր փաստաթղթերով հանդերձ ավազակապետը հետ չեն հանձնում Թուրքիա։ Դա պետք է հասկանալ այսպես՝ Ուսամե Բեն Լադինի այլ երկրում բնակությունը եւ Մեքսիկայի սահմանում ահաբեկչական ինչ-որ խմբավորման ամերիկյան հողային ամբողջականության դեմ ակտիվությունը։
Դրա համար չի կարելի հարցը գնահատել միայն երկու երկրների հարաբերություններով կամ Թրամփի ղեկավարությամբ։ Քանի որ ԱՄՆ-ն միայն Թւրքիայի հետ ճգնաժամ չունի, այլ լարված են նաեւ Չինաստան, Ռուսաստան, ԵՄ, Կանադա եւ Մեքսիկայի հետ հարաբերությունները։ ԱՄՆ-ի ճգնաժամի վերածած հարցերի պատճառները պետք է փնտրել ավելի խորքում։ Դա կարելի է թվարկել հետեւյալ կերպ․ԱՄՆ-ի պատճառ դարձած ճգնաժամերի հիմքում գտնվում է գլոբալացված աշխարհից իր օգուտը չստանալ։ Միջազգային մրցակցությունում ԱՄՆ եւ ընկերությունները մնացել են հետեվում։ Միջազգային մրցակցությունից ԱՄՆ եւ ԵՄ-ի փոխարեն մեծ շահեր են ձեռք բերում Բրազիլիա, Չինաստան, Հնդկաստան եւ Թուրքիայի նման երկրներ։ Այս ընթացքում ամերիկյան տնտեսությունը մի քանի անգամ ապրել է ճգնաժամ, իսկ մյուսները կրկնապատկել են իրենց ՀՆԱ-ները։ Դա էլ նշանակում է ամերիկյան հսկողության վերացումը։
Հատկապես ԱՄՆ այս վճակում գտնվելուց եւ գլոբալիզացիան մերժելուց, թուրք մտավորականները պետք է փոխեն իրենց կարծիքները։ Նրանց համաձայն համաշխարհայնացումը զարգացած երկրներին օգուտ տալուց, հարուստը հարստացնում եւ աղքատը ավելի է աղքատացնում։ Թրամփի ղեկավարությունը տեսնելով ԱՄՆ-ի քիչ շահույթը, փորձում են ուղղվել դեպի գլոբալիզացիայից առաջվա մեդոտներին։ Այդ քաղաքականության արդյունքում բարձրացել են հարկերը, դուրս է փախել հսկա ներդրումները եւ հետ են կանչվում ֆիրմաները։ Այս քաղաքականությունը ԱՄՆ-ի առեւտրական շուկան փոքրացնելուց, վնաս է հասցնում Վաշինգտոն եւ այլ երկրներին։ Դա էլ հարվածում է սպառողներին եւ բարձրացնում է հարկերին։
Երկրորդ պատճառն է՝ ամերիկյան ղեկավարությունում կրոնամոլ եւ ծայրահեղականների ազդեցությունը։ Երուսաղեմ եւ քահանա Բրունսոնի որոշումները անիրավացի եւ անբացատրելի են։ Կրկին հիշում ենք նախագահի օգնական Մայք Պենսի եւ նախկին նախագահներից հայր ու որդու ավետարանական դավանանքը։ Բազմաթիվ հարցերում Պենտագոն եւ Սպիտակ տունը այլ կարծիքի են։ Տարբեր խմբերի հակազդդեցությունը ճնշում է ամերիկյան ղեկավարության։ Բացի այդ ԱՄՆ-ի ներսում հզորանում է հակաթրամփյան շարժումը։
ԱՄՆ եւ Թուրքիայի միջեւ տեղի ունեցող ճգնաժամը եթե երկու երկրների հարաբերություններից ավելի խորքում է, ապա ինչ պետք է անել
Անկասկած հարցը Թուրքիայի հետ միասին հետաքրքրում է այլ պետություններին եւ մարդկության։ ԱՄՆ-ի կիրառած քաղաքականությունը երկրներին ստիպում է սահմանափակ տնտեսական համակարգին վերադառնալ, մաքսային վճառումները թանկացնել եւ ազատ շուկայական տնտեսությունը նեղացնել։ Այս փոքրացումը մեծ վտանգ է սպառնում պետություններին եւ քաղաքացիներին։ Չինաստանի դեմ ԱՄՆ-ի այս քաղաքականությունը հասկանալի է։ Բայց վնասելու է համաշխարհային առեւտրական կազմակերպության, համաշխարհային բանկ եւ միջազգային այլ հաստատություններին։
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմում Նացիզմ եւ Ֆաշիզմի նման ծայրահեղականությունները այսօր ծագել են միջին արեվելքում։ Ամերիկյան ղեկավարությունը վերոհիշյալ անցյալի նման այսօր ազդվում է քրիստոնէության ծայրահեղականությունը համարվող ավետարանականներից։ Ամերիկացի ազատատենչ մտավորականներ նկատում են այս ամենը։ Երկրները երբեմն կարող են հասարակական կամ տնտեսական ճգնաժամերում հայտնվել, բայց ելքի համար անհրաժեշտ է խելացի ղեկավարների առկայությունը։ Թրամփի ղեկավարությունը հույս չի տալիս մարդկության։ Նման հուսահատությունը կարելի է տեսնել նաեւ եվրոպական մի շարք երկրներում։
