Törkiyä häm Afrika: tiñdäşlek partnerlığı

Törkiyäneñ töbäktäge uñışı ser tügel:cirle partnerlarğa xörmät, yaña forsatlar buldıru häm eşçän keşelärgä zıyan biräçäk säyäsätlärdän çittä toru.

Törkiyä ilbaşı Räcäp Tayyip Ärdoğan 31 nçe may-3 nçe iyün könnärendä Könçığış Afrikağa räsmi säfär yasadı. Uganda,Keniya häm Somalinı üz eçenä aluçı älege säfär törek xalqınıñ Afrikanıñ uñışqa ireşü xikäyäseneñ ber öleşe bulu niyäten tağın ber tapqır kürsätte.

Törkiyäneñ Afrika belän mönäsäbätläre ber köndä bügenge xälgä kilmäde. Qitğağa ireşü öçen 1990 nçı yıllar azağında yasalğan berençe adımnar “Ğadälät häm qalqınu” partiyäse däwerendä Törkiyäneñ tışqı säyäsät tırışlqları belän tağın da sistemalı häm qatği tös aldı. 2005 nçe yılda premyer-ministr Ärdoğan xökümäte regional berlekteşlär belän tağın da yaqın xezmättäşlek urnaştıru ,yaña duşlar tabu häm qitğanıñ üz potentsialın açıp saluına yärdäm itü öçen Afrika initsiativasın başlattı. Bu diplomatik tırışlıq Törkiyä – Afrika partnerlıq oçraşuları belän däwam itte.

Törkiyä xalqı öçen ilneñ Könçığış Afrika illäre belän mönäsäbätlärendäge borılış noqtası Ärdoğannıñ 2011 nçe yıldağı qorılıq häm qıtlıq iñ yuğarı däräcäsenä citkän waqıtta biregä yasağan tarixi säfäre ide. Ärdoğan alarğa yalğız bulmawların belderep  yärdäm itäçäkläre turında süz birde.

Uzğan ay İstanbulda uzğan Bötendönya humanitar sammitında 32 Afrika ile liderları qatnaştı.

Soñğı yıllarda Törek xezmättäşlek häm koordinatsiya agentlığı 30dan kübräk ildä qalqınu proyektları alıp baru öçen 15 ofis açtı. Törkiyä barı tik 2012 – 2013 nçe yıllarda Afrikadağı törle yärdäm programmalarına 800 million dollar sarıf itte.

Törkiyä uzğan yıl meditsina belgeçläreneñ belemen arttıru häm awırularnı däwalaw öçen Törkiyä – Somali uqıtu,öyrätü-tikşerenü xastaxanäse açtı. Bu xastaxanä - Könçığış Afrikanıñ iñ zur meditsina üzäge.

Yärdämnär barı tik Könçığış Afrika belän genä çiklänmi. 2014 nçe yılda Könbatış Afrkada ebola kizüe küzätelgännän soñ Törkiyä afät häm ğadättän tış xällär räislege Syerra-Leone, Liberiya häm Gvineyağa meditsina kiräk- yaraqları häm humanitar yärdäm cibärde. Şulay uq könyaq-könçığış Afrikadağı su basu fäläkätendä dä Törkiyä yärdäm qulı suzdı.

Törkiyä ictimaği oyışmaları häm ilbaşı idaräse qarşındağı Çit illärdä yäşäwçe töreklär häm tuğandaş cämğiyätlär räislege tırışlıqları belän 4500dän kübräk afrikalı student Törkiyäneñ tanılğan kolledj häm universitetlarında belem ala.

Törkiyäneñ uñışınıñ sere – cirle cämäğätlär häm xökümätlärne tiñ partnerlar itep kürep totış kürsätü.Tiñdäşlek, tigezlek häm ike yaqlı ışanıçqa basım yasaw-Törkiyä –Afrika partnerlığın tarixi uñışqa iltkän säbäp.

Törkiyä bügenge köndä Afrikanıñ ber öleşenä äwerelde. Här yıl meñnärçä eşmäkär, uquçı yäşlär häm ğailäläre oçış çeltären 32 ildä 48 punktqa citkergän Törek hawa yulları belän dönya buylap säyäxät itä.

10 yıl elekke belän çağıştırğanda Törkiyä bügenge köndä Afrikadağı tulı wäqalätle ilçelek sanın 5 tapqırğa arttırıp 34 kä citkerde.

Uganda,Keniya häm Somalinı da kertep Könçığış Afrikadağı duslarıbız xalıqara cämğiyätneñ bik az külämdäge yärdämnäre belän kön kürergä tırışa ,humanitar qıyınlıqlar belän köräşä. Dönyanıñ iñ küp qaçaq qaluçı ile bulğan Törkiyä Afrika xalıqlarınıñ tırışlığına iğtibar yünältüne däwam itteräçäk.

Uganda, Keniya häm Somalida terror belän bäyle iminlek problemaları da küzätelä. Töbäkne tağın da imin qılu öçen alar belän xezmättäşlekne tiränäytü zarur.

Törkiyä qitğadağı iqtisadi üseşkä yaqlaw kürsätü tırışlıqların däwam itteräçäk.  

Törkiyä ilbaşı Räcäp Tayyip Ärdoğannıñ Könçığış Afrika säfäre belän dönyanıñ bay illären Uganda, Keniya häm Somaliğa yärdäm itüläre öçen kisätü bik möhim.

Törkiyäneñ töbäktäge uñışı ser tügel:cirle partnerlarğa xörmät, yaña forsatlar buldıru häm eşçän keşelärgä zıyan biräçäk säyäsätlärdän çittä toru.