Geotermal energiýa

Geotermal energiýa ýeriň ýakyn gatlaklaryndaky magmanyň, suwuň, bugyň we gyzgyn gaýalardan üpjün edilýän we dünýä bar boldugy saýyn ulanylyp bilinjek energiýanyň görnüşleriniň biridir.  

Geotermal energiýa çeşmeleriniň howa şertlerinden garaşsyz ýagdaýda hepdäniň 7 güni, günüň 24 sagady elektrik tok önümçilik mümkinçiligi bar.

Elektrik tok önümçiligi bolsa geotermal meýdanlarda açylan guýulardan bug we suw hökmünde bölüneninden soň, turbina we generator arkaly amala aşyrylýar.

Geotermal energiýa durnukly, ygtybarly we ekologiýa taýdan arassa bolany üçin dünýäde giňden ulanylmaga başlandy.

Türkiye 2023-nji ýylda elektrik energiýa önümçiliginiň 36,3 göterimini kömürden, 21,4 göterimini tebigy gazdan,19,6 göterimini gidrawlik energiýasyndan, 10,4 göterimini ýelden, 5,7 göterimini gün energiýasyndan, 3,4 göterimini geotermal energiýadan we 3,2 göterimini beýleki çeşmelerden aldy.

Geologiki we geografiki ýerleşişi sebäpli Türkiye işjeň tektoniki guşakda ýerleşýär, şonuň üçin geotermiki çeşmeler taýdan dünýä ýurtlarynyň arasynda ilkinjileriň hatarynda durýar. Ýurduň ençeme ýerinde takmynan 1 müň geotermal çeşme bar.

Türkiye häzirki wagtda geotermal mümkinçilik boýunça Ýewropada 1-nji orunda we gurlan kuwwaty boýunça dünýäde 4-nji orunda durýar.

Geotermal energiýadan elektrik öndürmekde ilkinji bäş ýurt; ABŞ, Indoneziýa, Filippinler, Türkiye we Täze Zelandiýa ýaly döwletlerdir.

Emma Türkiyäniň maksady 2030-njy ýylda önümçiligi dört esse artdyryp, energiýa zerurlyklarynyň takmynan 10 göterimini geotermal çeşmelerden almak arkaly bu kategoriýada dünýäde öňdebaryjy bolmak isleýär.

Türkiyäniň geotermal potensialy hem gaty ýokary hasaplanýar.

Potensial sebitleriň 78 göterimi Günbatar Anadolyda, 9 göterimi Merkezi Anadolyda, 7 göterimi Marmara sebitinde, 5 göterimi Gündogar Anadolyda we 1 göterimi beýleki sebitlerde ýerleşýär.

Geotermal çeşmeleriň 90 göterimi pes we orta temperatura hökmünde toparlara bölünýär. Şol sebäpli ýyladyş, ýylylyk syýahatçylygy we önümçilik goşundylary üçin ulanylýar.

10 göterimi elektrik energiýasy önümçiliginde ulanylýar.

Türkiyede geotermal energiýadan ilkinji elektrik önümçiligi 1975-nji ýylda 0,5 megawat güýji bolan Kızıldere elektrik desgasy bilen başlandy.

1990-njy ýyldan 2004-nji ýyla çenli durmuşa geçirilýän syýasatlar sebäpli togtadylan geotermal energiýa gözlegleri, 2005-nji ýyldan bäri işjeň gözleg işleri bilen tizleşdirildi. Burawly geotermal energiýa gözlegleri 2000 metrden 28,000 metre çenli artmaga başlandy.

Geotermal energiýa gözleglerinde Magdan gözleg we barlag gullugyna bölünip aýrylan serişdeler, geotermal gözlegler üçin Magdan gözleg we barlag gullugynyň Baş müdürligine berilýän tölegler hem 10 esse artdyryldy.

2023-nji ýylyň başynda çeşmäniň diwersifikasiýasy bilen elektrik energiýasy 1,686 megawata çenli ýokarlandy.

Mundan başga-da, 150 müňden gowrak ýaşaýyş jaýy geotermal energiýa bilen gyzdyrylýar.

Türkiyäniň bar bolan geotermal ýylylyk potensialy 4500 megawat diýlip çaklanylýar.