2023-جو ایله دوغرو قلوبال سیاست
ستا – سیاسی، اقتصادی و سوسیال آراشدیرما‌لار فوندونون باش مودیری، پروفسور مراد یئشیل تاشین "2023-جو ایله دوغرو قلوبال سیاست" باش‌لیق‌لی مقاله‌سی...
2022-جی ایل قلوبال سیاست باخیمیندان چوخ آکتیو ایل اولدو. ایلین ایلک آیلاریندا روسیانین اوکراینایا موداخیله‌سی بیرمعنا‌لی اولا‌راق قلوبال سارسینتییا سبب اولدو. محاربه روسیا تهلوکه‌سی‌نین آوروپادا یئنی‌دن باش قالدیرماسینا گتیریب چیخاردی. روسیانین یاییلماجی خاریجی سیاستی آوروپانین تهلوکه‌سیزلیک قورولوشونون کؤو‌رک اولدوغونو بیر داها گؤستردی. لاکین اوکراینا محاربه‌سی بونونلا بیتمه‌دی. ایلک نؤوبه‌ده قلوبال سیستمده بحرانی درینلشدیردی. بمت-نین روسیانین هوجومونون قارشی‌سینی آلا بیلمه‌مه‌سی و محاربه‌نین گئدیشاتینا تأثیر ائده‌جک بیر آددیم آتا بیلمه‌مه‌سی سیستمین پروبلئم‌لری‌نین دوشونولدوگون‌دن ده درین اولدوغونو گؤستردی. روسیانین اوکراینادا ایسته‌دیگینی الده ائده بیلمه‌مه‌سی، باتی‌نین اوکراینایا سلاح یاردیمی ائتمه‌سی هم محاربه‌نین اوزانماسینا، هم ده بحرانین درینلشمه‌سینه سبب اولدو. روسیایا قارشی اقتصادی تحریم لر باتی ایله روسیا آراسیندا یئنی سویوق محاربه‌یه گتیریب چیخاردی.
ایلین ایکینجی یاری‌سیندا امریکا و چین آراسیندا تایوانلا باغلی گرگین‌لیک قلوبال سیاستین گئدیشاتی باخیمیندان دا سون درجه اهمیت‌لی ایدی. ایکی سوپر گوج حربی اولا‌راق اوز-اوزه گله بیله‌جک آددیم‌لار آتدی‌لار. بوندان علاوه، 2022-جی ایل اقتصادی بحرانین درینلشدیگی، انرژی بحرانی‌نین اؤزونو گؤستردیگی، ارزاق بحرانی‌نین یاشاندیغی ایل اولدو. 2022-جی ایلین سونونا قدر بو بحران‌لار هله ده حل اولونماییب. بس 2023-جو ایلده بیزی نه گؤزلییر؟
2023-جو ایلین ان واجیب مسئله‌سی اوکراینا‌داکی محاربه اولماغا داوام ائده‌جک. روسیا 2022-جی ایلده ایستراتژیسینی دفعه‌لرله دییشمه‌لی اولدو. لاکین نه ایشغال ائتدیگی اراضی‌لره تام نظارت ائده، نه ده اوکراینا اوردوسونون قارشی‌سینی آلا بیلدی. گؤرونور، محاربه 2023-جو ایلده ده داوام ائده‌جک. اوکراینا بعضی جبهه‌لرده اوغور قازانسا دا، گؤرونور، روسیانی تام مغلوب ائده‌رک غلبه قازانماغا گوجو چاتمیر. امریکانین داها چوخ سلاح یاردیمی اوکراینانی روسیایا قارشی داها اوستون ائده بیلر. بونونلا بئله، اوکراینانین تام غلبه‌سیندن هله‌لیک دانیشماق مومکون دئییل. روسیانین دا تام غلبه‌سینی اعلان ائتمه‌سی چوخ چتین اولا‌جاق. چونکی روسیا سلاحلی قوه‌لری هله ده آغیر ایتکی‌لر وئرمکده داوام ائدیر. روسیا اراضییه نظارتی ساخلاماقدا چتین‌لیک چکیر و اوکراینانین قارشی هوجوم‌لارینی دایان‌دیرا بیلمه‌ییب. بس اوندا باریش موقاویله‌سی اولارمی؟ 2023-جو ایلده هامی اوچون مقبول باریش سازیشی ایله چیخیش ائتمک چوخ چتین‌دیر. چونکی طرف‌لر هله ده حاضیرکی موضع لرینی دییشمه‌ییب‌لر. اوکراینا دئییر کی، روسیا تامامیله گئری چکیلمه‌دن باریش سازیشینی حل ائتمک مومکون دئییل. روسیا ایسه ایلحاق ائتدیگی اراضی‌لرین تانینماسینی ایستییر و اوکراینایا طرفسیزلیک ایستاتوسو اوچون تضییق ائدیر. بئله بیر دانیشیق‌لار زمینینده باریش راضیلاشماسی الده اولونماسی چتین گؤرونور.
2023-جو ایلین بیرینجی روبو ایسه آوروپا اوچون کیفایت قدر چتین اولا‌جاق. چونکی انرژی باخیمیندان روسیا‌دان آسیلی اولان آوروپا قارشی‌داکی قیشدا چتین زامان‌لار یاشایا‌جاق. خصوصاً ده گاز تجهیزاتی‌نین تهلوکه‌سیزلیگی و قیمت‌لری باخیمیندان آوروپانین جدی منفی طرفی وار. آلترناتیو قایناق لار آختاریشیندا اولسا دا، آوروپانین قیسا مدتده آلترناتیو قانیاق لارا چاتماسی مومکون گؤرونمور.
2023-جو ایل هم ده قلوبال گوج رقابتی باخیمیندان اهمیت‌لی بیر ایل اولا‌جاق. چین و امریکا آراسیندا داوام ائدن رقابت عینی شکیلده داوام ائده‌جک. هئچ کیم بو رقابتین حربی موناقیشه ایله بیته‌جگینی گؤزلمیر. بونونلا بئله، اقتصادی، تکنولوژی و ژئوسیاسی ساحه‌لرده گرگین رقابت اولا‌جاق. اقتصادی باخیمدان قلوبال اقتصادیات‌داکی دورغونلوق ایکی اؤلکه‌نی داها آگرسیو سیاست یوروتمه‌یه مجبور ائدیر. تکنولوژی ساحه‌ده گرگین رقابتین اولدوغو داها آیدین گؤرونور. ژئوسیاسی ساحه‌ده ماراق‌لی حادثه‌لر باش وئره بیلر. چین-ین اورتا دوغویا داها چوخ ماراغی امریکانین بولگه‌سل تأثیر ایمکان‌لارینی دارال‌دیر. چین پرزیدنتی‌نین سعودی عربیستانینا سفری بونا باریز نومونه‌دیر. سعودی عربیستانی امریکا-دان داها چوخ چین ایله ایشلمه‌یه حاضیر گؤرونور. بو وضعیت امریکا و چین آراسیندا بولگه‌سل ساحه‌لرده رقابتی ده درینلش‌دیره‌جک.
طبیعی کی، 2023-جو ایل تکجه بو ایکی حادثه‌دن عبارت دئییل. اقتصادی باخیمدان پاندمی‌نین تأثیرلری هله ده داوام ائدیر. نؤوبتی ایلده ده داوام ائده‌جک. ایقلیم دییشیک‌لیگی ایله باغلی حادثه‌لر ان چوخ دقته آلینماسی مسئله لردندیر. بو سبب‌دن اولوسلار آراسی توپلومون ایقلیم دییشیک‌لیگی ایله موباریزه‌ده داها فعال ایشلمه‌سینه احتیاج وار.
2023-جو ایله دوغرو ایرلیلیرکن دئیه بیلریک کی، بیزی چتین بیر ایل گؤزلییر.
