ارمنستان دالان وضعیتین‌دن چیخابیله‌جک می؟
تورک اسلام آراشدیرمالاری مرکزینین باشقانی، خزر اونیوئرسیته‌سینین خوجاسی دکتر تئلمان نصرت‌اوغلونون «ارمنستان دالان وضعیتین‌دن چیخابیله‌جک می؟" باش‌لیق‌لی یازی‌سی
سئچکیلر یاخینلاشدیقجا ارمنستان سیاستین‌ده تضییق و قارشی‌لیق‌لی اتهاملارین دوزو دا یوکسلمک‌ده‌دیر. بؤلگه‌نین یئنی ژئوپولیتیک رئاللیغی، اؤلکه‌نین داخیلی گوج و ایمکان نیسبتیله اؤرتوشمه‌یه‌ن گله‌نکسل ارمنی ایدئولوژیسینین یاراتدیغی سیاسی دالان وضعیتی دؤولتین بوتؤولوک‌ده گله‌جیینی سوال آلتینا قویاراق خاریجی موداخیله‌لره ال‌وئریش‌لی شرایط یاراتماق‌دا، اؤلکه‌ده‌کی آنتوقانیزم و غیری-معین‌لیگی ده گون‌دن-گونه آرتیرماق‌دادیر. ایستر ۴۴ گونلوک ساواش سونراسین‌دا قاچینیلماز بیر پروسه اولان آذربایجان-ارمنستان سرحدلرین‌ده دمارکاسی (سینیر چیزگیسی) و دلیمیتاسیونو (قونشو دؤولتلر آراسین‌دا دؤولت سرحدینین عمومی مؤوقعیتنین دانیشیقلار یولو ایله معینلشدیریلمه‌سی) ایشلرینین آپاریلماسی اطرافین‌دا قالدیریلان صونعی های-کوی، ایسترسه ده ۱۰ نوامبر آنلاشماسینین اساس مدعالارین‌دان بیری اولان زنگه‌زور دهلیزینین آچیلماسییلا باغلی ارمنی سیاست‌چیلرین سون گونلر پوزوجو، یاپیجی اولمایان توتوم سرگیله‌مه‌یه باشلامالار، پاشینیانین گونئی قافقازداکی روسیا-تورکیه اوزلاشماسینین، اردوغان و علییئو طرفین‌دن تکلیف ائدیله‌ن چوخ‌طرف‌لی بؤلگه‌سل امکداشلیق مودلینین روحونا ضد اولاراق گاه باتی اؤلکه‌لرینی سرحد مشاهده‌چی‌سی قیسمین‌ده بؤلگه‌ده‌کی پروسه‌لره موداخیله‌یه چاغیرماسی، گاه ایران‌دان مدد اومماسی اؤلکه سیاستینین سوروشکه‌ن و ماجرپرست کاراکترینی گؤسترمکله بیرلیکده ارمنستانین موستقیل بیر دؤولت کیمی سیاست آپارا بیلمه‌دیینی ده گؤرمک باخیمین‌دان اؤنملیدیر.
بو سبب‌دن ناتو توپلانتی‌سین‌دا گورجوستان و اوکراینانین عضولویه قبول مسئله‌سی ده داخیل اولماقلا بؤلگه‌نین گله‌جگی ایله باغلی قبول ائدیله‌جک قرار و یا اوزلاشما مودللری، بایدن-اردوغان، بایدن-پوتین گؤروشونون نتیجه‌لری، بو گؤروشلرین تورکیه-روسیا ایلیشکیلرینین سیرینه نه شکیل‌ده تأثیر گؤسترمه‌سی ارمنستان‌داکی سئچکی پروسه‌سینین نتیجه‌لرین‌دن سئچکی سونراسی تورکیه و آذربایجانلا ایلیشکیلرین تنظیمله‌نمه‌سینه قدر حل ائدیجی اولاجاق‌دیر. اقتدارینی قورویا بیلمک اوچون دییشکه‌ن سیاست ایزله‌یه‌ن پاشینیان باتی و روسیا آراسین‌دا دنگه‌یه اویناماق‌دا، یوخاری‌دا قید ائتدییم گؤروشلرین نتیجه‌سی بللی اولانا، سئچکی باش توتانا قدر نورماللاشمایا، باکی ایله ایروانین بیر-بیرلرینین اراضی بوتؤولویونو تانیماسی شرطی ایله ایمضالاناجاق نهایی باریش آنلاشماسینا گؤتوره‌جک آددیملاری لنگیتمک‌ده و یا مسئله اطرافین‌دا اؤز سیاسی ماراقلارینا اویغون تهلوکه‌لی حمله‌لر ائتمک‌ده‌دیر. ارمنستان حاکمیتینین سرحد مسئله‌سی اطرافین‌دا سرگیلدیی ییخیجی توتوم آنکارا و موسکوانی قارشی-قارشییا گتیرمک، الده ائدیله‌ن آنلاشماسی پوزماق، باتییا 'موناقیشه حل ائدیلممیش‌دیر، گونئی قافقازداکی پروسه‌لرده رول آلماق ایمکانینیز واردیر' مئساژی وئره‌رک اونلاردان دستک آلماق نیتینه حسابلانمیش‌دیر. باشباخانین معاوینی م. قریقوریانین بؤلگه‌ده بوتون ارتباطلارین آچیلماسی اوچون قورولان اوچ‌طرف‌لی کمیسیونون ایشین‌ده ارمنستانین ایشتیراکی دایاندیریلمیش‌دیر بیاناتینا دا بو پریزمادان باخماق لازیم‌دیر. مغلوبیت سونراسی تسلیمیت‌چی، ساتقین ایتیهاملارییلا قارشیلاشان پاشینیان بو آددیملارییلا هم ده رقیبلرینین آرگومانلارینی اللرین‌دن آلاراق علاوه قازانج الده ائتمه‌یه چالیشماق‌دادیر.
فقط سیاسی قازانج مقصدیله سرحد تخریباتینا گئدن پاشینیانین روسیانین کنترلونداکی کولکتیف گوونلیک آندلاشماسی هؤرگوتوندن گؤزله‌دیگی دستگی آلابیلمیینجه اوزونو باتییا چئویرمه‌سی، پاریس سفری زامانی وئردیگی مئساژلار و مینسک قروپونو تکرار دیریلتمه‌یه چالیشماسی آنکارا-باکی-موسکوا خطین‌ده‌کی یاخینلاشمانی دا آرتیراجاق‌دیر. پاشینیانین پاریس‌ده ۱۰ نوامبر آنلاشماسینی کاغیذ پارچاسی آدلان‌دیراراق بؤلگه‌ده‌کی هئچ بیر مسئله‌نی حل ائتممیش‌دیر دئمه‌سی امینه‌م کی، هر اوچ اؤلکه‌نین قرار وئریجیلرینین ده دقتین‌دن یایینمامیش‌دیر. ارمنستان اوچون چتین اولدوغو قدر ده مرکب اولان بئله ژئوپولیتیک کونفیگوراسیون شرایطین‌ده گئچه‌ن بو سئچکی کامپانیاسی خاریجی تمایله گؤره تصنیف ائدیله‌ن، میللتین‌دن دئییل باشقا یئرلردن تعلیمات آلان ارمنی سیاسی قوه‌لری آراسینداکی سیاسی ایفشا پروسه‌سینی ده سورعتلندیرمیش‌دیر. داخیلی سیاسی حسابلاشما و اقتدار موباریزه‌سی اوچون حتی ارمنستان اوردوسونون، عسگرلرینین ده آلت کیمی ایستیفاده ائدیلدیگی گؤرولمک‌ده‌دیر. پاشینیانین ارمنستان-آذربایجان سرحدین‌ده باش وئره‌ن حادثه‌لر، مغلوب ارمنی اوردوسونون آجیناجاق‌لی وضعیتیله باغلی عصیانکار گئچمیش قرارگاه رئیسی و ژنراللاری اتهام ائتمه‌سی، اوردونون اؤلکه سرحدلرینی قوروماق یئرینه سیاستله مشغول اولدوغونو ایفاده ائتمه‌سی، قارشی طرفین ده باشباخانی اوردونون ایلکین احتیاجلارینی قارشیلاماماقلا سوچلاماسی بو دوروما بارز نومونه‌دیر. سئچکیلرده پاشینیانین اساس رقیبی اولان گئچمیش پرزیدنت کؤچاریانین دا ارمنستان اوردوسونون مقصدیؤن‌لو شکیل‌ده پاشینیان طرفین‌دن ضعیفلدیلدیینی، آرتیق سرحدلرینی قورویاجاق گوجونون بئله قالمادیغینی بیان ائد‌رک روسیانی یگانه حمایه‌چی و قورتاریجی قیسمین‌ده تقدیم ائتمه‌سی اؤلکه‌نین آجیناجاق‌لی وضعیتینی تصوور ائتمک باخیمین‌دان موهوم‌دور.
بو معنادا سووئت اتفاقینین داغیلماسین‌دان سونرا ارمنستانین ایلک پرزیدنتی اولان، حاضردا سئچکیلرده ایشتیراک ائدن ارمنی میللی کونگره‌سینه ده لیدئرلیک ائدئن لوون تر پتروسیانین آچیقلامالاری دا ماراق‌لی‌دیر. سئچکینین گؤزده آدایلاری اولان پاشینیان و کؤچاریانی اؤلکه‌نی وطنداش ساواشینا آپاران ایکی رقیب قوه کیمی کاراکتریزه ائد‌رک بیرلشدیریجی میسیونلا خالق‌دان دستک آلمایا چالیشان، پاشینیانی بؤلگه‌ده باش وئره‌ن سیاسی پروسه‌لرین ماهیتینی ایدراک ائتمک‌دن عاجز، اینتلکتوال درین‌لیگی اولمایان بیر فیگور کیمی تصویر ائدن، کؤچاریانین ایسه یئنی فلاکتلره قاپی آچاجاق ساواش طرفداری، انتقامچی بیر سیاست‌چی کیملیگینی اؤن پلانا چیخاران پتروسیان آذربایجان و موناقیشی ایله باغلی ایللردیر آپاریلان یانلیش و اوزلاشماز سیاستی ده تنقید ائتمک‌ده‌دیر. او، آچیقلامالارین‌دا بؤلگه‌نین تاریخی–سیاسی رئاللیقلاری و ارمنستانین دئموگرافیک دورومویلا اویغونلاشمایان «دنیزدن دنیزه بؤیوک ارمنستان» خیالینین دا آرتیق ایفلاس ائتدیگینی ایفاده ائد‌رک تورکیه و آذربایجانلا نورماللاشمانین آلتئرناتیوینین اولمادیغینی دا گؤسترمیش‌دیر. پتروسیانین چیخیشی آذربایجان- ارمنستان موناقیشه‌سینین تاریخینه ایشیق توتماق، باکی‌نین صبر و اوزاق‌گؤره‌ن استراتژیک حسابلامالار، عاغیللی خاریجی سیاست و گوج توپلاما یولویلا زامانی اؤز خیرینه ایشله‌ده‌رک نئجه تورپاقلارینی ایشغال‌دان آزاد ائتدیگینی آنلاماق، اردوغان تورکیه‌سینین بؤلگه‌ده یوکسه‌له‌ن رولونون هانسی پروسه‌لره زمین حاضیرلادیغینی گؤرمک باخیمین‌دان دا اؤنملیدیر. آرتیق تاریخی تورک مسلمان یوردو اولان زنگه‌زور دا داخیل اولماقلا بؤلگه‌نین بوتون سیاسی و جغرافی یوکسک‌لیکلرین‌ده باکی‌نین قیدسیز-شرط‌سیز اوستونلویو قبول ائدیلمک‌ده، حاکمیته کیم گلیرسه گل‌سین سئچکی سونراسی فورمالاشاجاق ارمنستان رهبرلیگینین بو رئاللیقلاری نظره آلاراق کریتیک قرارلار وئرمک مجبوریتین‌ده قالاجاغی گؤرولمک‌ده‌دیر.
