دونیادا ایز بیراخان تورک بؤیوک‌لری (7)
بو هفته، تصووف دونیاسی‌نین اولدوزو، بؤیوک خالق شاعری یونوس امره‌نی تانیماغا چالیشاجاغیق
یونوس امرنی دیگر متصووف شاعرلردن آییران ان بؤیوک خصوصیتی، اونون عینی زاماندا خالق شاعری اولماسی‌دیر. بو دا اونون خالق طرفین‌دن سئویلمه‌سینه، شعرلری‌نین خالق طرفین‌دن ازبرلنرک اوخونماسینا و اینسان‌لار آراسیندا سئوگی، خوشگؤروش و دینج‌لیک کیمی دویغولارین برکیمه‌سینه سبب اولموش‌دور. شوبهه‌سیز دونیادا متصووف شاعرلرین سایسی آز دئییل . لاکین بئله آغیر بیر موضوعنو، خالقین راحت‌لیقلا آنلایاجاغی بیر دیلله ایضاح ائدن ایکینجی بیر نومونه‌سی تاپماق اولدوقجا چتین‌دیر. بونا گؤره ده یونوس امره بیر کؤنول اینسانی اولا‌راق 700 ایلدن بری اینسان‌لارین اوره‌گینده یاشایابیلمیشدیر .
کئچید
یونوس امره‌نین دوغوم و اؤلوم تاریخی موضوعسوندا قطعی بیر معلومات یوخ‌دور. لاکین آراشدیرماچی‌لارین چوخو اونون 1240،لی ایللرین باشیندا دوغولدوغو و تخمینن 82 یاشیندایکن 1320لرده وفات ائتدیگی موضوعسوندا همفیکیرلر . یونوس امره حاقیندا قطعی اولمایان یالنیز اونون دوغوم و اؤلوم تاریخی دئییل. چونکی دوغوم و اؤلوم یئری ده تام اولا‌راق بیلینممکده‌دیر. یالنیز یئنه ده تدقیقاتچی‌لارین بؤیوک بیر قیسیمی یونوس امره‌نین اسکیشهیر یاخین‌لاریندا اولان ساریکؤی ایله کارامان اوزرینده دایانماقدا‌دیر .
شعرلرینی اسکی اوغوز تورکجه‌سی یازان یونوس امره‌نین ؛ آنادولو، آذربایجان و شاما گئتدیگی، مو‌لانا و حاجی بئکتاش ولی ایله گؤروشدوگو و تاپدیق امره‌نین یانیندا درویش‌لیک درسی آلدیغی دئییلمکده‌دیر.
یونوس امره، شعرلرینی دؤردلوک‌لر شکلینده، هجا وزنینی یازمیش‌دیر. لاکین اونلارین بیر قیسمینی عروض وزنیله ده اوخوماق مومکون‌دور. بو سبب‌دن تورک خالق ادبیاتینی تأثیر ائتدیگی کیمی، دیوان ادبیاتینی دا اهمیت‌لی اؤلچوده تأثیر باجارمیش‌دیر. اونون اثرلرینده کلاسسیک ادبیاتدا ایستیفاده قاورام‌لارا یئنی قاورام‌لار دا علاوه اولونموش، اینسانلا الله آراسین‌داکی علاقه، اینسان سئوگی‌سی، حیات و اؤلوم، عشق و خوشگؤرو کیمی موضوضلار فرق‌لی بیر دونیاگؤروشو و ساده بیر تورکجه ایله ایفاده ائدیلمیش‌دیر.
یونوس امره ده مو‌لانا کیمی ائورنسل دوشونن، بوتون اینسان‌لارا خیطاب ائدن بیر شاعردیر. اونو مو‌لانا‌دان آییران ان اهمیت‌لی خوصوص، ایستیفاده ائتدیغی دیل‌دیر. مو‌لانا تورکجه قاوراملاری، دئییم‌لری و تورک فلسفی دوشونجه‌سینی فارسجا ایضاح ائدرکن، یونوس امره آنا دیلی اولان تورکجه‌نی ایستیفاده ائتمنی ائتمیش‌دیر. بو خصوصیت، یونوس امره‌نین تورکجه‌یه قارشی حساس‌لیغی‌نین دا ان باریز علامتی‌دیر. بو اثرلر تک ادبی اثر دئییل، عینی زاماندا تورک موسیقی‌سی‌نین، تورکو و ایلاهی‌لرین ده قیمت‌لی مالزه‌مه‌لرینی میدانا گتیرمیش‌دیر. بو معنادا، تورکیستان‌لی بؤیوک عالیم احمد یسوی‌نین یولوندا گئدن آنادولوداکی ان بؤیوک متصووف ساییلیر.
یونوس امره‌نین حیاتی، ساواش‌لارین یاشاندیغی بیر دؤورده و جوغرافیادا کئچمیش‌دیر. باطیل اینانج‌لارین جمعیت آراسیندا یاییلدیغی، اینسان‌لارین پریشان وضعیتده یاشادیغی بیر دؤورده، هئچ بیر آزغین جریانا قاپیلما‌دان اینسان‌لاری بیرلیگه، باریشا و گئرچک‌لری گؤرمه‌یه دعوت ائتمیش‌دیر. یونوس امره‌نین فلسفه‌سینه گؤره، اینسان‌لار عیرق، میللیت، رنگ و صینیف اولا‌راق بیر-بیرین‌دن آیریلمازلار و بوتون اینسان‌لار سئویلمگی حق ائدیرلر .
------------------
یونوس امره، شرقده هومانیزمین مشورلاریندان ساییلیر. حتی آراشدیرماچی‌لارا گؤره، هومانیزمین بئشیگی ساییلان ایتالیادا هومانیست دوشونجه‌لر داها گلیشمه‌دن، یونوس امره تورک هومانیزمی‌نین ان گؤزل نومونه‌لرینی تقدیم ائتمیشدی. اونون شعرلری‌نین توپلاندیغی کیتاب "یونوس دیوانی" اولا‌راق بیلینر. بو اثر، دانته‌نین " دیوینا کومئدیا " اثریله موقاییسه ائدیلیر. یونوس امره بو دیواندا؛ روحون بؤیوک‌لوگو، بده‌نین کئچیجی‌لیگی، عقل و دویغونون مباریزه‌سی، وارلیق، یوخلوق، الله، یارادیلیش، اؤلوم کیمی حیاتین گئرچک‌لرینی فوق ا‌لعاده بیر گؤزل‌لیکده و اینانیلماز بیر آسان‌لیقلا سؤیلمه‌گی باجارمیش‌دیر. صونعی اولما‌دان، صنعت ائتمه قایغی‌سینا دوشمه‌دن ؛ ساده، لاکین چوخ مختلیف دوشونجه‌لری فوق بشر بیر گوجله سؤیلمکده یولداشی بنزری یوخ‌دور یونوسون . او، تورک تصووف ادبیاتینی اؤلومسوزلشدیرن اوزان . آنادولودا دوغولوب بؤیومه‌سینه باخمایا‌راق، تورک دونیاسی‌نین هر طرفینده بیلینن، اوخونان و سئویلن بیر شخصیت‌دیر.
آنادولودا، بو گون 9-10 یئرده یونوسا مال ائدیلن مزار واردیر. بون‌لار خالقین یونوس امرنی نه قدر سئودیگینی، اؤزون‌دن سایدیغینی، یونوس آدلی بوتون اسکی اؤلولری اونون شخصیتینه بوروندوردوغونو گؤسترر. عصرلردن بری اوخوما- یازما بیلن بیلمه‌ین تورک‌لر اوچون یونوس امره، ان بؤیوک اؤولیا و ارمیشلردن ساییلیر.
ایلگیلی‌لی خبرلر
آورآسیا جمهوریتلرینین گۆندمینده‌کی گلیشمهلر
۷-۸ می ۲۰۲۴ تاریخلرینده آذربایجان باشباخانی علی اسدوو تۆرکیه‌یه رسمی سفر گئرچکلشدیردی
