قازاقیستان حادثه‌لرینین تورک دونیاسینا مئساژی
تورک-اسلام آراشدیرمالاری مرکزی باشقانی، خزر اونیوئرسیته‌سینین پروفسورو تئلمان نصرت‌اوغلونون «قازاقیستان حادثه‌لرینین تورک دونیاسینا مئساژی» باش‌لیق‌لی یازیسی
سالقینلار، ایقلیم بحرانلاری، قلوبال قیتلیق و قوراق‌لیقلارین تهدید ائتدیگی اینسانلیق هم ده چوخ جدی ژئوسیاسی گوج مباریزه‌لری، یئنی دیجیتال چاغین، ۴.جو صنایع انقیلابینین قاچینیلماز ائتدیگی سانجیلی دییشیکلیگین ده کاتاکلیزملرینی/سارسینتیلارینی یاشاماق‌دادیر. چین عاملینین دونیا سیاستینین مرکزین‌ده یئر آلماسی، چین-آمریکا، روسیا-باتی مباریزه‌سی کیمی عامللر هم ایپک یولو کیمی استراتژیک ماهیت کسب ائد‌ن تیجارت یوللارینین اؤنمینی آرتیرماق‌دا، هم ده بو گذرگاه اوزرین‌ده یئرلشه‌ن اؤلکه‌لرین ثابیتلیگینین اؤنمی قدر قرار قبول ائد‌ن مکانیزملری، حل ائدیجی اقتصادی-سیاسی قوللاری اوغرون‌داکی مباریزه‌لری ده شدت‌لی حالا گتیرمکدهدیر. بورادا خصوصیله تورکیستان و گونئی قافقاز بؤلگه‌سی داها دا اؤن پلانا چیخماق‌دا، باش وئره‌ن سیاسی- سوسیولوژیک حادثه‌لر و دییشیملر گؤزلمچیلر طرفین‌دن ده دقتله ایزله‌نمک‌ده‌دیر.
بو معنادا یئنی ژئوسیاسی بیر فاکتور کیمی تورک گوجونون یوکسلیشین‌ده، تورک دونیاسینین قایناشماسین‌دا کیلید رولا صاحب اولان ایپک یولونون اؤنملی اؤلکه‌سی قازاقیستان‌دا باش وئره‌ن حادثه‌لر هم بؤلگه اؤلکه‌لرین‌ده، هم ده بوتون تورک دونیاسین‌دا قایغییلا ایزله‌نمک‌ده‌دیر. تورک دونیاسینین پراگماتیک لیدئرلرین‌دن ن. نظربایئوین موستقیل‌لیک سونراسی گوج و ایمکان بالانسینی یاخشی حساب ائد‌رک، تدریجی‌لیک مئتودولوژیسی ایله حیاتا گئچیردیگی قازاق میللی دؤولتچیلیگینی ساغلاملاشدیرماق، دموگرافیک دوروم‌دان میللی تاریخ یازیجیلیغینا اؤلکه‌نین موستقیللیگینین داها دا گوجلندیریلمه‌سینه خیدمت ائد‌ن حمله‌لر حیاتا گئچیرمک سیاستی شبهه‌سیز کی، اورتا آسیانی اؤزونون آرخا باخچاسی اولاراق گؤرمه‌یه داوام ائد‌ن خاریجی دایره‌لری ده ناراحات ائتمکته‌دیر. قازاقیستانین هم جغرافی مؤوقعیتی، هم ده بؤیوک اراضیلری اعتیباریله دونیانین آپاریجی اؤلکه‌لرین‌دن بیری اولماسی، چین و روسیایلا یاخین ایلیشکیلر سیستمی ایچین‌ده یئر آلماسی، اوسته‌لیک بو ایکی اؤلکه‌نین باشینی چکدیی اقتصادی – سیاسی، حربی آنلاشمالاردا یئر آلسا دا موستقیل خاریجی سیاست یئریتمه‌یه اوستونلوک وئرمه‌سی باتینین بؤلگه سیاستی نزدین‌ده ده قازاقیستانی آیری بیر یئره اوتورتماق‌دادیر. بو معنادا بعضی قازاق شهرلرین‌ده قیمت آرتیشلارینا اعتراض ائد‌ن اینسان کوتله‌سین‌دن یئر یئر اغتیشاشلارا واران گؤرونتولرین گلمه‌سی تورک دونیاسین‌دا قایغییلا ایزله‌نمک‌ده‌دیر.
قازاقیستان هم ده تورک دونیاسینین نفت-گاز قایناقلاری باش‌دا اولماقلا طبیعی زنگین‌لیگی بول اولان اؤلکه‌لرین‌دن بیریسی اولدوغو اوچون اعتراضلارین سببی، یعنی مایع گازین قیمتین‌ده یوزده یوز آرتیش حاضیرکی بحران‌لی اقتصادی دوروم، ژئوسیاسی منظره و روسیانین اسکی سووئت مکانینین یئنی بیر بیرلیکده یئنی‌دن توپلاما پروژه‌سین‌ده قازاقیستانا اؤزل یئر آیریلماسی زمینینده سوسیال ناراضی‌لیقلاری داها دا درینلشدیره‌رک قازاق حاکمیتینی هانسی‌سا اؤنملی قرارلار آلماق اوچون باسقی آلتین‌دا ساخلاماغا یؤنه‌لیک پلان‌لی بیر هدفین پارچاسی اولوب اولمادیغی یؤنونده‌کی سوالی دا گوندمه گتیرمکدهدیر. یاخین گئچمیش‌ده روسیا دؤولت دوماسین‌دا یئر آلان بعضی سیاسیلرین قازاقیستانین میللی ماراقلارینا قارشی ایفاده ائتدیگی سؤزلر، اراضی ادعالاری، موسکوادا قازاق دؤولتینین گئده‌رک میلیللشمه‌سین‌دن ناراحات اولان چئوره‌لرین وارلیغی دا اونودولمامالی‌دیر. هئچ شبهه‌سیز کی، قارداش اؤلکه‌ده سیاسی ثابیتلیگین پوزولماسی، بو میللی سیاست کورسونون ضعیفله‌دیلمه‌سینه یؤنه‌لیک حیاتا گئچیریله‌ن هر هانسی بیر آددیم تورک دونیاسینین ماراقلارینا خیدمت ائتمه‌مک‌ده، ایپک یولو گذرگاهین‌دا تیجارتین جانلانماسی، امکداش‌لیقلارین درینلشمه‌سیله باش توتاجاق بؤلگه‌سل رفاه یوکسلیشی گؤزلنتیسینه منفی تأثیر ائتمک‌ده‌دیر. اعتراض دالغاسینین مرکزین‌ده‌کی مانقیس‌تائو ویلایتینین گاز اعمالی مرکزی رهبرلیگینین حبس ائدیلمه‌سی، آپاریلان بو اقتصادی سیاستین و ناراضی‌لیقلارین مسئولو اولاراق حکومتین استعفاسینین پرزیدنت طرفین‌دن قبول ائدیلمه‌سی، بؤلگه‌ده فؤوق العاده وضعیت اعلان ائدیلمه‌سی و بعضی گؤستریچیلرین شدت‌دن ایستیفاده ائتمکله بیرلیکده سیاسی طلبلر ده ایر‌لی سورمه‌سی وضعیتین آیدینلاتیلماسی اوچون چوخ شاخه‌لی دیرله‌ندیرمه‌لر آپاریلماسینین واجیبلیگینی اورتایا قویور. هئچ شبهه‌سیز قازاقیستانین میللی تهلوکه‌سیزلیک قوه‌لری دؤولتچی‌لیک و اؤلکه ماراقلاری آدینا داها احاطه‌لی تحقیقات آپاراراق حادثه‌لرین آرخا پلانین‌داکی سببلری اورتایا چیخاراجاق‌دیر، آما یاشانانلاردان تورک دونیاسینین دا چیخاراجاغی درسلر مؤوجوددور. هر شئی‌دن اول وطنداشلار اولاراق اوینانان اویونلارین فرقین‌ده اولمالی، حادثه‌لره داها بصیرت‌لی بیر یاناشما سرگیله‌یه‌رک موستقیل‌لیک و میللی ماراقلارین قورونماسی نقطه‌سین‌ده چوخ حساس اولاراق خاریجی مداخیله‌لره قاپی آرالایاجاق حرکتلردن اوزاق دورمالیییق. آنجاق تورک دونیاسی اولاراق بوتون دونیادا آرتان اقتصادی چتین‌لیک و بحرانلار فونون‌دا ریسک و تهلوکه‌لرین ده چوخالدیغینی، یوخسول طبقه‌لرین سیراسینین گئنیشلندیگینی، داها عدالت‌لی بیر ایداره‌چی‌لیک، دؤولت-میللت بوتؤولشمه‌سی و گلیر بؤلگوسونون ده شرط اولدوغونو اونوتمامالیییق.
ایلگیلی‌لی خبرلر
آورآسیا جمهوریتلرینین گۆندمینده‌کی گلیشمهلر
۷-۸ می ۲۰۲۴ تاریخلرینده آذربایجان باشباخانی علی اسدوو تۆرکیه‌یه رسمی سفر گئرچکلشدیردی
