تورک دیش پولیتیکاسینا باخیشلار (37)
کوره‌سل گوج مبارزه‌سی و ادلب
بیر چوخ آنالیستلره گؤره ادلبده چاتیشمانین باشلانماسینا آرتیق گونلر قالدی. بؤلگه‌ده‌کی عسگری یئرلشمه‌نی ایزله‌یه‌نلر، عملیاتین قیسا مدت‌ده باشلایاجاغینا اینانیر. بیز ده بو هفته پروگرامیمیزدا قلوبال گوج موباریزه‌سی اوزرین‌دن ادلب مسئله‌سینی تحلیل ائدجییک.
قاراتکین اونیورسیته‌سی اولوسلارآراسی ایلیشکیلر بؤلومو خوجاسی دکتر جمیل دوغاچ ایپک‌ین قونو ایله باغلی دگرلندیرمه‌سینی سونوروق.
...
۱۰۰۰ ایله یاخین حؤکمران‌لیق ائتدیک‌دن سونرا سون آنلارینی یاشارکن مقدس روما ایمپراتورلوغو (ولترین مزاحی ایفاده‌سی ایله) نه مقدسدی نه روما، نه ده بیر امپراتورلوق. تخمیناً ۲،۵ عصر سونرا بوگونکو پروبلئم ده، سون آنلارین‌داکی لیبرال دونیا نظامینین (ولترین ایفاده‌لرین‌دن ایلهاملا) نه لیبرال، نه دونیا میقیاسین‌دا نه ده دوزه‌ن ایچین‌ده اولماسی. دونیادان بیر بوتون‌دور کیمی دانیشماق بو گون آرتیق گئتدیکجه چتینلشیر. قلوبال چرچیوه‌لر یاراتماق سعیلری اوغورسوزلوغا اوغراییر. قوروماچیلیق یوکسلیش‌ده؛ قلوبال تیجارت دانیشیقلارینین سون تورو نتیجه وئرمه‌دی. سایبری آلانین ایستیفاده‌سینی دورنله‌یه‌ن چوخ آز قورال وار. هر بیری اؤزل بؤلگه‌سل دوزنلرین و یا دوزنسیزلیکلرین اورتایا چیخیشینا شاهدی اولوروق. بو وضعیته ان یاخشی نومونه ایسه بو گون اورتادوغو و سوریه‌ده باش وئره‌نلر.
بو گون دونیا، ۱۹۳۹-۱۹۹۱ دؤورونون ایدئولوژیک قطبلاشما ایچری‌سین‌ده‌کی دونیاسینا بنزمیر. فرق‌لی بیر قلوبال ساواشین (بیرینجی دونیا ساواشینین) اؤنجه‌سینده‌کی اون ایللره داها چوخ بنزییر. حاضردا قلوبال و بؤلگه‌سل گوجلرین یوکسلیب-دوشدوغو بیر دؤورده میلی گوج ساواش(لار)ینا شاهد اولوروق. حاکم امپریال گوج اولان آمریکا، مؤومود دورومو داوام ائتدیرمک اوچون سورکلی حمله ائتمک هو‌سینده. چین و تورکیه کیمی گوج‌لنن آکتورلار، آمریکانین اورانتی‌سیز گوج و ثروت پایلاشیمیندان راحاتسیز. روسیا و آوروپا بیرلیگی کیمی چوخ اولوسلو یاپیلار، اسکی گؤزل گونلرینین آختاریشین‌دا. باتی، سوئتلرین گئری قاییتماسین‌دان، روسیا ایسه باتی دستک‌لی رژیم دییشیک‌لیگی دالغاسین‌دان قورخور؛ یئنه هر کسین اورتاق قورخوسو ایسه (اونلارین ایفاده‌سی ایله) رادیکال اسلام.
دونیانین عمومی وضعیتینه باخان‌دا ۱۹۴۵-۱۹۸۹ آراسین‌دا اولدوغو کیمی بؤیوک بیر ایدئولوژیک موباریزه قاپی‌دا دئییل. اورتادا یئنی بیر دمیر پرده ده یوخ. باسقین بیر دونیا گوجونون یانی سیرا، (آمریکانین حاکمیتینین آزالدیلماسینی ایسته‌یه‌ن و آنجاق بو وظیفه‌نی حیاتا گئچیره‌جک قدر ده هله گوجلنممیش) یوک‌سه‌له‌ن و گئریله‌یه‌ن گوجلر وار. بو دوروم مسئله ایله مشغول اولان اوزمانلاردا بعضی آنلاشمازلیقلارا یول آچیر. بعضی اوزمانلاردا مؤوجود وضعیتی معنالی قیلماق اوچون سویوق ساواش نوستالژیسینه باش وورما میلی وار. اما بو دوغرو بیر بنزتمه دئییل. مؤوجود وضعیت داها چوخ ۱۹.جو عصرین ایکینجی یاری‌سینا بنزییر. بو دؤور، یئنی اورتایا چیخان بؤیوک گوجلرین رقابت زامانی ایدی، دؤولتلر آراسینداکی ایلیشکیلرین ایدئولوژیک حاق‌لیلیقلارا دئییل، میلی ماراقلارا دایالی اولدوغو بیر زاماندی.
مؤوجود قلوبال قورولوش‌دا باسقین بیر گوج وار؛ اما اؤز میللی منفعتلرینی مدافعه ائتمک و یا باشارماق آختاریشین‌داکی دیگر گوجلر طرفین‌دن گئتدیکجه داها چوخ میدان اوخومالارلا اوز اوزه. دونیا، ۲۱.جی عصری ۲۰.جی عصرین گؤزلویوندن آنلاماغا چالیشاراق هله ده داها اسکیلرله یئرینده ساییر. بونا گؤره ده راحت‌لیقلا دئیه‌بیلریک: ایکینجی سویوق ساواش‌نن آستاناسین‌دا دئییلیک.
بو گون سوریه، بؤلگه‌سل، حتی قلوبال زلزله خطلرینی تکان وئره‌جک مؤقعیت‌ده. سوریه قورو یاخود هاوا مکانین‌دا هر آن، بیله‌رک و یا بیلمه‌دن، کنترلدان چیخاجاق بیر چاتیشما باشلایابیلر. بیر چوخ آنالیسته گؤره ادلبده چاتیشمانین باشلانماسینا آرتیق گونلر قالدی. بؤلگه‌ده‌کی عسگری قونوشلانمانی ایزله‌یه‌نلر، عملیاتین قیسا مدت‌ده باشلایاجاغینا اینانیر. رژیم گوجلرینین متفیقلری ایله بیرلیکده ادلبین اطرافین‌داکی اوچ اساس نقطه‌یه یئرلشدیردیگی عسگر و میلیس ساییسی تقریباً حلب عملیاتین‌دا ایستیفاده ائتدیگی میقدارلارا دایاندی.
ادلب سوریه‌ده‌کی ایچ چاتیشمالار باخیمین‌دان هر هانسی بیر دویونون چؤزولمه‌سی دئییل، سونراسیندا دوزه‌نین ساغلانماسی باخیمین‌دان بیر دؤنوش نقطه‌سی اولدوغو اوچون، عملیاتین نه زامان باشلایاجاغینی اصل معینلشدیره‌جک اولان روسیا ایله تورکیه آراسین‌دا ادلبده‌کی وضعیت و سونراسی اوچون نئجه بیر آنلاشمایا واریلاجاغیدیر. چونکو ایکی اؤلکه آراسین‌دا ایلیشکیلر هر نه قدر استراتژیک باش‌لیقلار داشیییر و اؤزللیکله سوریه‌ده سون ایکی ایلدیر ایکی اؤلکه‌نین امکداش‌لیغی موهوم بیر دنگه آراجی حالینا گلمیش اولسا دا، هله کی، ادلب مسئله‌سین‌ده طرفلر آراسین‌دا فیکیر آیری‌لیقلاری تام اولاراق آشیلمیش گؤرونمور.
تورکیه ادلبده یاخینلاشان چاتیشمایا تمل‌ده ایکی پرسپکتیودن باخیر: بونلاردان بیرینجی‌سی محتمل عملیاتین تورکیه باخیمین‌دان یارادابیله‌جگی قیسا مدت‌لی گوونلیک ریسکلری ایکن، ایکینجی‌سی ده سوریه‌ده اوزون وعده‌ده تورکیه‌یه قارشی بیر تهدید عرض ائتمه‌یه‌جک بیر نظامین اولوشما‌سی‌دیر. محتمل بیر عملیاتین یاخین وعده‌ده تورکیه‌یه یؤنه‌لیک یارادابیله‌جگی ایلک تهدید، ساییلاری یوز مینلری گئچه‌جک سوریه‌لی‌نین چاتیشما‌لاردان قاچاراق تورکیه سرحدلرینه ییغیلماسی‌دیر.
اوزون وعده‌لی ریسک ایسه سوریه‌ده یاراناجاق یئنی قورولوشون تورکیه‌نین میلی تهلوکسیزلیگینه تهدید یاراداجاق بیر حال آلماسی‌دیر. سوریه‌ده ایچ ساواشینین سونوجو نه اولورسا اولسون، نتیجه‌ده بو اؤلکه‌دن اؤزونه قارشی تهدید یاراداجاق بیر سیستم قورولماسینا یول وئرمه‌مک اوچون، تورکیه حربی ساحه‌ده اولدوغو کیمی، سیاسی و دیپلوماتیک ساحه‌لرده ده سعیلرینی داوام ائتدیریر. سوریه‌نین اؤزللیکه قوزئی دوغوسوندا پ‌کاکا/یپگ‌نین کنترلوندا بیر بؤلگه‌نین اورتایا چیخماسی تورکیه اوچون حیاتی تهلوکه یاراداجاغین‌دان، ادلب سونراسی معادله‌یه بو چرچیوه‌ده باخاجاق‌دیر.
سون دؤورده سوریه‌ده بوتون گؤزلر ادلبه دؤنموش وضعیت‌ده ایکن آمریکا سس‌سیز سمیرسیز پید/پ‌کاکایا بیر تهلوکه‌سیز بؤلگه یاراتماق پروسه‌سینی باشلادمیش‌دیر. داعشله موباریزه چرچیوه‌سین‌ده یاردیملارین داوام ائتدیگی ادعا ائدیلسه ده، ایستر آمریکانین، ایسترسه ده باش‌دا عربیستان اولماق اوزره متفیقلرینین آپاردیغی حربی و اقتصادی فعالیتلر، بوتون دقتلر ادلبخ چئوریلمیشکن سوریه‌نین قوزئی دوغوسوندا اؤنجه فعلی بیر "اوچوشا یاساق بؤلگه"، سونرا دا عمومی معنادا آمریکانین حمایه‌سی آلتین‌دا بیر بؤلگه اولوشدورولما چاباسینین آرتدیغینی دوشوندورور. بو سببله ادلب عملیاتی داوام ائدرکن سوریه‌نین قوزئی دوغوسو دا اونودولمامالی‌دیر.
...
قاراتکین اونیورسیته‌سی اولوسلارآراسی ایلیشکیلر بؤلومو خوجاسی دکتر جمیل دوغاچ ایپک‌ین قونو ایله باغلی دگرلندیرمه‌سینی سوندوق.
