تورک دیش پولیتیکاسینا باخیشلار (38)
ریسکلر و فرصتلر آراسیندا تورک دیش پولیتیکاسی
کوره‌سل و بؤلگه‌سل سویه‌ده تورک دیپلوماسیسی سون دؤورده چوخ حرکت‌لی بیر دؤور یاشاییر. بؤلگه‌سل و کوره‌سل پروسه‌لر تورک خاریجی سیاستی اوچون بیر طرف‌دن ریسکلر احتوا ائدرکن دیگر طرف‌دن ده موختلیف فورصتلر سونار. بیز ده بو هفته پروگرامیمیزدا ریسکلر و فورصتلر اوزرین‌دن تورک خاریجی سیاستی مسئله‌سینی تحلیل ائدجییک.
قاراتکین اونیورسیته‌سی اولوسلارآراسی ایلیشکی‌لر بؤلومو خوجاسی دکتر جمیل دوغاچ ایپک‌ین قونو ایله باغلی دگرلندیرمه‌سینی سونوروق.
...
تورکیه‌نین سون هفته‌لر خاریجی سیاستین‌ده سیرادیشی بیر حرکتلیلیک یاشادیغی بیر گرچک. کوره‌سل میقیاس‌دا و اؤلکه‌نین یاخین چئوره‌سینده اینکیشاف ائدن حادثه‌لر، سیاسی و اقتصادی جهت‌دن ریسکلری و فورصتلری برابرینده گتیردی. بو خصوصو ائتکیله‌ین باش‌لیجا عاملین آمریکا رهبرلیگینین اویقولامالاری اولدوغو دارتیشماسیز. آمریکا پرزیدنتی ترامپین بیر چوخ جهت‌دن تنقید ائدیلن قرارلاری، کئچمیش متفیقلری ایله ایلیشکیلرینی و امکداشلیق ساحه‌لرینی دینامیتله‌ین بیر پروسه‌یه چئوریلمیش وضعیت‌ده. بونون آلتین‌دا بیری صنعی ایکی سببین یاتدیغی ایر‌لی سوروله‌بیلر. تورکیه سرحدلری ایچین‌ده اؤته‌دن بری میسیونرلیک فعالیتلرین‌ده اولان و فئتؤ ترور هؤرگوتو ایله ایلیشکی‌لری ادعالاری ایله گؤز آلتین‌دا ساخلانیلان کشیش برونسونون وضعیتی سببیله آمریکانین آنکارایا یؤنه‌لیک داورانیشی، بحرانین ویترین‌ده‌کی سببی هئچ شوبهه‌سیز. آنجاق بونونلا یاناشی، تورکیه‌نین سوریه‌ده ترور هؤرگوتو پ‌کاکا/یپگ‌نین چابالارینی انگلله‌ییجی فعالیتلری، واشینگتونون بؤلگه‌ده‌کی گله‌جک طرح ائتمه‌سینه ان بؤیوک مانع‌لردن بیرینی تشکیل ائدیر.
سوریه ساواشینین حرکته گئچیردیگی ریسکلر، یالنیز تورک - آمریکا ایلیشکیلرینی دئییل، روسیا، ایران و آوروپا بیرلیگی عضوو اؤلکه‌لرین ده بؤلگه‌یه باخیشلارینا تأثیر ائدیر. بو وضعیت بو آکتورلار آراسینداکی گرگین‌لیکلری بسله‌مه‌یه داوام ائدیر. تورکیه‌نین یاشادیغی پروبلئملرین باشین‌دا دا میللی تهلوکه‌سیزلیک راحاتسیز‌‌لیقلاری ایله دیگر کوره‌سل آکتورلار آراسینداکی دیپلوماسی دنگه‌سینی قوروما مجبوریتی گلیر.
تورکیه‌نین معروض قالدیغی ریسکلر سوریه‌ده قورولوب، اؤلکه داخیلین‌ده‌کی بیرلیک و ثابت‌لییه ضرر وئره‌جک پ‌کاکا/ ی.پ.گ ترور هؤرگوتو ایله محدود دئییل. تورک اوردوسو حاضردا عراق تورپاقلارینین قوزئیین‌ده یئرلشه‌ن قندیل داغلارین‌دا پ‌کاکالی تروریستلره قارشی عملیاتلارینین یانی سیرا، اؤلکه داخیلین‌ده ده عینی هؤرگوتون فعالیتلری ایله مباریزه ائدیر. دیگر طرف‌دن، فئتؤ ترور قروپلاشماسینا قارشی داخیل‌ده و خاریج‌ده آپاریلان مباریزه، اؤلکه‌نین قایناقلارینی و انرژی‌سینی قویدوغو باشقا بیر عامل.
بو پروسه‌لره، آمریکا ایله یاشانان بحرانین آردین‌دان باشلایان تورک لیره‌سین‌ده دیر ایتکی‌سی ده علاوه اولوندوق‌دا آنکارانین چوخ جبهه‌لی بیر ساواش ایچین‌ده اولدوغو آیدین اولاراق گؤروله‌بیلر. چونکو تورک اقتصادیندا یاشانان گرگین‌لیکلر، اؤلکه‌نین هم داخی‌لی، هم ده خاریجی تهلوکسیزلیینه یؤنه‌له‌ن ریسکلری برابرینده گتیریر.
بو پروبلئم‌لی تابلو داخیلین‌ده تورکیه‌نین ایکینجی دونیا ساواشی سونراسین‌دا ایچین‌ده یئر آلدیغی باولوسلارآراسی باغلانتی‌لار دا سوال آلتینا دوشدو. چونکو ناتو متفیقی اولان آمریکا و آوروپا اؤلکه‌لری، تورکیه ایله اساس کوره‌سل اتفاقی پایلاشمانین یانی سیرا، بیر چوخ اولوسلارآراسی تشکیلات و آنلاشما‌نین ایچین‌ده یئر آلان آکتورلار. بونا باخمایاراق فئتؤ و پ‌کاکا ترور هؤرگوتلری ایله مباریزه‌ده بو اؤلکه‌لرین تورکیه‌نی کیفایت قدر دستکله‌مه‌مه‌سی و حتی علیه‌ینه فعالیت گؤسترمه‌لری و سون اقتصادی چالخالانمالاردا آمریکانین گؤستردیگی توتوم، تورکیه‌نی بو اتفاقی سورغولامایا آپاریر. سوریه‌ده‌کی ساواش بویونجا گونئیدن گله‌بیله‌جک تهدیدلرده ناتو چتری اولاراق تانیملانابیله‌جک هاوا ساوونما سیستمینین تورکیه له‌ینه حیاتا گئچیریلمه‌مه‌سی و سونرا آنکارانین موسکوادان طلب ائتدیگی اس-۴۰۰ موشکلری، آمریکالی و آوروپالی دوستلارلا گرگینلیین سون چاتلاقلاریندان بیری اولدو.
بؤلگه‌دا آرتان استقرارسیزلیق و مچاتیشما ریسکلرینه باخمایاراق تورکیه اوچون ناتو تعهدلارینین یئرینه یئتیریلمه‌سی بیر یانا، اؤلکه‌نین مشروع مدافعه حمله‌لرینه قارشی گلیشدیریلن بو عصبی داورانیش، روسیا و چین ایله یئنی آنلاشما زمینی آختاریشینا سبب اولور. بو زمین تکجه حربی آلیمارلا محدود قالمایاجاق کیمی گؤرونور. تورک و روس دؤولت باش‌چیلارینین و دیپلوماتلارینین روس و ایران‌لی مخاطبلری ایله حیاتا گئچیردیگی گؤروشمه‌لرین ساییسی و کاراکتری، گئچمیش دؤورده آمریکالیلار ایله آپاریلان دانیشیقلارین یئرینه گئچمیشه بنزییر. سوریه‌ده و اؤزللیکله ادلب بحرانین‌دا آنکارا و واشینگتون آراسیندا -ان آزین‌دان گؤرونورده- قاباریق بیر دیرسک تماسینین اولمادیغی دیرله‌ن‌دیریله‌بیلر.
سوریه مسئله‌سینین یانین‌دا روسیا، چین و یاخین تجاری طرفداشلارلا آپاریلان اقتصادی امکداشلیق حمله‌لری، تورکیه‌نین اولوسلارآراسی ایلیشکیلرده زمینه آختاریشینین گومان ائدیله‌ن‌دن داها کؤک‌لو اولدوغونا ایشاره ائدیر. اؤزللیکله بو اؤلکه‌لرله آپاریلان تیجارت‌ده دلار یئرینه یئرلی پوللارین ایستیفاده ائدیلمه‌سی تکلیفینین، روس و چین‌لی مخاطبلرده مثبت قارشی‌لیق تاپماسی بونون باش‌لیجا گؤستریجیلرین‌دن. دلارا آسیلی اولوسلارآراسی تیجارت‌ده قیزیل و یا یئرلی پوللارین ایستیفاده‌سی ایله آزاد تیجارت بؤلگه‌لرینین سایلارینین و چرچیوه‌لرینین آرتیریلما چابالاری دقته دگر باشقا گیریشیملر کیمی ساییلابیلر.
تورکیه‌نین دلار قیمتینین آرتیشی دولاییسیلا یاشادیغی بحرانا یاخین و اورتا مدت‌لی چؤزوملرده یوخاریدا ذکر ائدیلن سعیلرینین یانی سیرا، یاخین گله‌جک‌ده آوروپابیرلیگی ایله باشلادیلان گؤمروک بیرلیگینه بنزر یاپیلاری، تیجارت اورتاغی اولدوغو دیگر اؤلکه‌لرله یاراتما تکلیفینه شاهید اولابیلریک. بونون ایسه، آوروپابیرلیگی عضولویونون تورکیه باخیمین‌دان کسین بیر "تامام یا داوام" قرارینا باغلی اولدوغو دارتیشماسیز. اؤزوندن باشقا بیر گؤمروک بیرلیگی آلتئرناتیوینه حقوقا ایجازه وئرمه‌یه‌ن آوروپابیرلیگی قورولوشو، تورکیه‌نین عضولوک پروسه‌سینین راکد قالماسی حالین‌دا آنکارا طرفین‌دن طرفداشلارینا تقدیم اولوناجاق بیر تکلیف اولاراق مومکون گؤرونور.
بیر سؤزله، دؤرد بیر طرف‌دن ریسکلرله مباریزه آپاران تورکیه‌نین ایچین‌ده اولدوغو وضعیت، ریسکلر ایچری‌سین‌ده فورصتلری و یئنی حمله‌لری ده احیوا ائدیر. بو وضعیتین تورکیه‌نین متفیق‌لیک ایلیشکی‌سی ایچین‌ده اولدوغو اؤلکه‌لرین توتوملارینا سیخجا باغلی اولدوغو دوشونولدوگونده، بحرانلارین گئدیشینه گؤره آنکارانین چوخ اؤلچولو دیپلوماتیک قیریلیملارا قرار وئرمه‌سی محتمل گؤرونور.
...
قاراتکین اونیورسیته‌سی اولوسلارآراسی ایلیشکی‌لر بؤلومو خوجاسی دکتر جمیل دوغاچ ایپک‌ین قونو ایله باغلی دگرلندیرمه‌سینی سوندوق.
