تورک دیش پولیتیکاسینا باخیشلار (42)
عراق بؤلگه‌سل یؤنتیمین‌ده پارلمان سئچیملری
قیسا بیر مدت اول قوزئی عراق بؤلگه‌سل یؤنتیمین‌ده بؤلگه‌سل پارلمان سئچیملری کئچیریلدی. بیز ده بو هفته پروقرامیمیزدا قوزئی عراق‌دا گرچکلشن بو سئچیملری و تورک خاریجی سیاستینه تأثیرینی تحلیل ائدجییک.
قاراتکین اونیورسیته‌سی اولوسلارآراسی ایلیشکی‌لر بؤلومو خوجاسی دکتر جمیل دوغاچ ایپک‌ین قونو ایله باغلی دگرلندیرمه‌سینی سونوروق.
...
۳۰ سپتامبر ۲۰۱۸ده عراق کورد بؤلگه‌سل یؤنتیمی (ع.ک.ب.ی) پارلمان سئچیملری اوچون اربیل، سلیمانیه و دوهوکداتا یاشایان عراق‌لیلار بؤلگه‌سل پارلمان‌ده‌کی ۱۱۱ میللت وکیلینی معین ائتمک اوچون صاندیق باشینا گئتدی. بؤلگه‌سل پارلمان سئچیمی اؤنجه‌کی ایللرده‌کی سئچیملره گؤره هم داها سؤنوک گئچدی، هم ده سئچیم گونو باش وئره‌ن گلیشمه‌لر بؤیوک دارتیشمالارا سبب اولدو.
بو سئچیمین ماهیتی و باش وئردیگی شرایط باخیمین‌دان ۲۰۰۹ و ۲۰۱۳ده کئچیریله‌ن سئچیملردن ایکی اؤنملی فرقی وار. بو سئچیمین اؤنجه‌کی سئچیملردن ان اؤنملی فرقی؛ سون ایکی سئچیمین عکسینه؛ بؤلگه باش‌چی‌لیغی سئچیملری ایله بیرلیکده ائدیلمه‌مه‌سی. ۲۰۱۷دکی گلیشمه‌لردن سونرا مسعود بارزانینین وظیفه‌دن گئتمه‌سیله دوغان بوشلوق ع.ک.ب.ی‌نین "تمل یاساسی" و باشچینین وظیفه مدتی و تکرار سئچیلمه‌سینه دایر دارتیشمالارلا بیرلشدینجه بو دؤورده کئچیریلمه‌دی. بو سببله، ۳۰ سپتامبر گونو تکجه بؤلگه‌سل پارلمان سئچیمی اولدو. بو سئچیمین اؤنجه‌کی سئچیملردن ایکینجی اؤنملی فرقی ایسه کئچمیش‌ده‌کی سئچیملره نیسبتا داها فرق‌لی اقتصادی و سوسیال پروسه‌لرین باش وئردیی بیر آتموسفئرده کئچیریلمه‌سی اولدو. سون آلتی آیدا خصوصیله سلیمانیه و دوغوسوندا اقتصادی پروبلئملردن قایناق‌لانان میتینگلر سرت‌لیکله یاتیریلدی. بو سببله خالقین آرتان اقتصادی پروبلئملره قارشی گؤسترجگی تپکی ماراق ائدیلیردی.
سئچیمه دایر وورغولانمالی اولان ایلک نقطه سئچیم‌ده ایشتیراکین اؤنجه‌کی پارلمان سئچیملرینه نیسبتا بؤیوک میقداردا آزالمامیش اولماسی ایدی. ۲۰۱۳ سئچیمین‌ده %۷۳ اولان ایشتیراک نیسبتی بو سئچیم‌ده %۵۷.۹۶ اولاراق قالدی. اصلین‌ده سئچیم گونو آچیق قایناقلاردا ائدیلن مختلیف دیرلندیرمه‌لرده، بو نیسبتین چوخ داها آلتین‌دا ایشتیراک اولدوغو سؤیله‌نیردی. اربیل و سلیمانیه‌ده صاندیقلارین باغلاندیغی دؤورده ایلک آچیق‌لانان ایشتیراک پایلاری ایله داها سونرا ائدیله‌ن رسمی آچیقلامالار آراسین‌دا %۱۰ دولایین‌دا بیر فرق واردی. بو دوروم دا ایشتیراک باره‌سینده شبهه‌لری آرتیردی. اوسته‌لیک، ع.ک.ب.یده فعالیت گؤستره‌ن ک.ی.ب (کوردوستان سئورلر بیرلیگی)، یئنی نسیل کیمی پارتیلر، اربیل‌ده و سلیمانیه‌ده ساختا سند‌لر ایله سئچیم نتیجه‌سینی ائتکیله‌یه‌جک درجه‌ده حیله اولدوغونو ادعا ائتدیلر. یئنه آچیق منبع‌لره عکس اولونان فوتولار و ویدئو گؤرونتولری سس وئرمه عملیاتی سونراسین‌دا سلاح‌لی شخصلرین سئچیم مرکزلرینی باسدیقلارینی، صاندیق وظیفه‌لیلرینی شدت ایستیفاده ائد‌رک ائتکیسیز حالا گتیردیکلری و پارتیلرین گؤندردیی شاهیدلری اینجیتدیکلری حاقین‌دا چوخ جدی دلیللری گؤستریر. بو سببله، سئچیملرده پارتیلرین آلدیقلاری رای میقدارلاری و نیسبتلرینه باخاراق، ع.ک.ب.ی‌ده‌کی سیاسی پارتیلرین خالق ایچین‌ده‌کی دستیینی تحلیل ائتمک چوخ گوج گؤرونور. دیگر طرف‌دن، خالقین ترجیحلری خصوصیله موخالیف پارتیلره یؤنه‌لیک دستیی اؤلچمه مسئله‌سین‌ده بیزلره بیر میقدار فیکیر وئریر.
ع.ک.ب.یده فعالیت گؤستره‌ن پارتیلردن ک.د.پ (کوردوستان دموکراتیک پارتیسی)، گؤزلنیلدیی کیمی، سئچیم‌دن ایلک سیرادا چیخدی. حاضیرداکی نتیجه‌لره گؤره ک.د.پ‌نین ۴۵ه یاخین یئر قازانماسی گؤزلنیلیر. علاوه اولاراق آزینلیق سهمیه‌سیندن مجلیسه داخیل اولان ۱۱ وکیلین ان آز ۹و ک.د.پ یانلیلارین‌دان سئچیلمیش گؤرونور. نتیجه‌لرین تصدیقله‌نمه‌سینین آردین‌دان ک.د.پ، ۲ و یا ۳ یئر ایله مجلیس‌ده گوون اویو الده ائتمک اوچون لازیم اولان ۵۶ ساییسینا چاتاجاق مؤقعیته گله بیله‌جک. بو سببله، سئچیمین ان اؤنملی قالیبی آچیق بیر شکیل‌ده ک.د.پ اولاراق گؤروله بیلر.
ک.ی.ب ایسه بوتون اعتراضلارا و سئچیم گونو اورتایا چیخان بوتون پروبلئملره باخمایاراق، تکرار ایکینجی پارتی وضعیتینه یوکسلدی. بو دؤورده ک.ی.ب، حکومتین پارچاسی اولماق اوچون الین‌دن گله‌نی ائد‌جک‌دیر. مجلیس‌ده‌کی گوجو بیر یانا صاحب اولدوغو هاراداسا ک.د.پ قدر پئشمرگه ساییسی، ک.ب‌نین دقته آلینمایاجاق بیر پارتی اولماسینی انگللییر. ک.ی.ب‌نین دیگر پارتیلردن ان اؤنملی فرقی، مالیک اولدوغو حربی قوه و گئنیش پارتی تشکیلاتلانماسی سایه‌سین‌ده ک.د.پ و یا دیگر پارتیلردن اونا یؤنه‌له‌جک باسقیلارا بویون ایمه‌یه‌جک وضعیت‌ده اولماسی‌دیر. دیگر طرف‌دن برهم صالحین عراق پرزیدنتی سئچیلمه‌سی ایله ک.ی.ب ایچین‌ده اوزون مدت‌دن بری داوام ائدن چالخانتیلی دؤورون دورولماسی محتملدیر.
بیر اؤنجه‌کی سئچیمین ان اؤنملی یوکسلیشینی یاخالایان گوران‌دا ایسه او تاریخ‌دن بو یانا باش وئره‌ن دوشوش داوام ائدیر. گورانین لیدئری نوشیروان مصطفی‌نین اؤلومون‌دن سونرا پارتیده لیدئرلیک مباریزه‌سی و کئچمیش نسیللرله یئنی لیدئر نامیزدلری آراسین‌دا دارتیشما آرتد‌ی.
اؤنجه‌کی سئچیمه گؤره یارییا دوشن یئر ساییسی و سس نیسبتی مؤوجود باشچی عمر سید علی‌نین محتملا، یئرینی ایتیرمه‌سینه سبب اولاجاق. دیگر طرف‌دن، ع.ک.ب.ی پارلمانی سئچیمینه ایلک دفعه قاتیلان یئنی نسیل حرکتی، ۲۰۱۸ می آیین‌داکی سئچیمه گؤره سس دوشوشو یاشامیش اولسا دا داوام‌لی‌لیغینی قورودو. گوران حرکتینین ضعیفله‌مه‌سی حالین‌دا ک.د.پ و ک.ی.بدن خوشلانمایان موخالیفلرین یئنی آدرسی یئنی نسیل حرکتی اولابیلر.
سئچیم پروسه‌سی و نتیجه‌لرینین بیزلره گؤستردیگی ایلک شئی بودور: ع.ک.ب.ی‌ده‌کی مؤوجود سوسیو اقتصادی میل‌لرین داوام ائتمه‌سی حالین‌دا، بؤلگه‌ده مؤوجود سیاسی قوروملارین چؤزوم تاپاممایاجاغی بیر قاریشیق‌لیق اورتامینین حاکم اولماسی احتیمالی یوکسک‌دیر. خالقین گئتدیکجه سیاسی قوروملارا قارشی اینامینین آزالماسی دا سئچیم‌ده ایشتیراکین دوشمه‌سینه سبب اولور. بو سبب‌دن قوزئی عراق‌دا (عینی عراقین بصره شهرینده باش وئردیگی کیمی) بون‌دان سونرا اورتایا چیخاجاق اعتراض ائیلملرینین سیاسی پارتیلرین کنترلوندان تامامیله چیخماسی و قان‌لی بیر شکیل‌ده یاتیریلماسی بنزری حادثه‌لر گؤره‌بیلریک.
مسئله‌یه تورکیه خاریجی سیاستی اؤزلین‌ده باخادیغیمیزدا، یئرلی، بؤلگه‌سل و قلوبال دؤنوشوملر نظره آلیندیغیندا، آنکارا-اربیل ایلیشکی‌لرینین مؤوجود شرطلر چرچیوه‌سین‌ده یئنیدن شکیللنه‌جگینی اؤن گؤرمک مومکون‌دور. هر شئیی اونودوب، کئچمیشه قاییتماق اولوسلارآراسی ایلیشکی‌لرین طبیعتی گره‌گی مومکون دئییل، آنجاق محتملدیر کی ایکی طرف آراسینداکی ایلیشکی‌لر و اورتاق گله‌جک قارشی‌لیق‌لی ماراقلار اساسین‌دا و شرطلر چرچیوه‌سین‌ده یئنیدن اینشا ائدیله‌جک‌دیر.
...
قاراتکین اونیورسیته‌سی اولوسلارآراسی ایلیشکی‌لر بؤلومو خوجاسی دکتر جمیل دوغاچ ایپک‌ین قونو ایله باغلی دگرلندیرمه‌سینی سوندوق.
