تورک دیش پولیتیکاسینا باخیشلار (46)
ایرانا قارشی ایکینجی تحریملر و تورکیه
ایرانا قارشی آمریکانین قیسا بیر مدت اول تطبیق ائتدیی تحریملر ایران ایله تیجارت ایلیشکی‌لری اولان اؤلکه‌لره موختلیف ایستیقامتلردن تأثیر ائد‌جک. بیز ده بو هفته پروقرامیمیزدا ایرانا قارشی تحریملری و بو تحریملرین تورک خاریجی سیاستینه تأثیرینی تحلیل ائدجییک.
قاراتکین اونیورسیته‌سی اولوسلارآراسی ایلیشکی‌لر بؤلومو خوجاسی دکتر جمیل دوغاچ ایپک‌ین قونو ایله باغلی دگرلندیرمه‌سینی سونوروق.
…
آمریکانین ایرانا قارشی تحریمینین ایکینجی مرحله‌سی ۵ نوامبردا حیاتا کئچدی. ایکینجی مرحله‌ده باش‌دا نفت و گاز اولماقلا انرژی ایله باغلی بوتون محصوللارین تیجارتی، لیمان ایشلتمه‌لری، گمی تیجارتی، سیگورتا و اولوسلارآراسی بانک‌چی‌لیق ایله باغلی خیدمتلر تحریم ائدیلدی. بو تاریخ‌دن اعتباراً ایران میللی نفت شیرکتی، ایران نفت تیجارت شیرکتی و میللی تانکر شیرکتینه اولوسلارآراسی محدودیتلر گتیریلدی. بئله‌لیکله ده اقتصادی بؤیوک اؤلچوده نفته دایانان ایرانین نفت و محصوللارینین صادراتینا تحریملر تطبیق اولونماغا باشلاندی. فکتس گلوبال انرجی معلوماتلارینا گؤره، ایرانین نفت صادراتی اونسوز دا آوریل آیین‌دان بو یانا آزالمایا باشلامیشدی. بو معلوماتلارا گؤره، تحریملرین ایشه دوشمه‌سینین آردین‌دان ایرانین تخمیناً گونده‌لیک ۳ میلیون بوشقا اولان گوندلیک نفت صادراتینین، ۲ میلیون بوشقا‌لیق بیر آزالما گؤستره‌رک، ۱ میلیون بوشقایا گئریله‌مه‌سی اؤن گؤرولور. نوامبر و دسامبر آیلارین‌دا ایسه ایرانین گوندلیک نفت صادراتینین ۱،۳ ایله ۱،۴ میلیون بوشقا آراسین‌دا سئیر ائتمه‌سی و ۲۰۱۹ون اورتالارین‌دا دا گوندلیک ۱ میلیونون آلتینا دوشمه‌سی گؤزلنیلیر.
نفت تولید ائدن اؤلکه‌لر، ایران تحریملرینین بازارلارداکی تاثیرلرینی مینیموما ائندیرمک اوچون اورتیم آرتیمینا گئده‌جکلرینی و بو اورتیم آرتیمینی داوام ائتدیرمه‌یه قرارلی اولدوقلارینی وورغولادیلار. بو وضعیت قلوبال بازارلاردا ایرانا تطبیق اولوناجاق نفت صادراتی تحریمینین یاراداجاغی عرضه دارالماسینی دنگه‌له‌یه‌جک. قلوبال نفت قیمتلرین‌ده یاراناجاق قیسا دؤورلو بیر آرتیمین آردین‌دان، یئنی‌دن دنگه‌له‌مه‌سی قوت‌لی بیر احتیمال‌دیر. بئله‌لیکله، قارشی‌داکی دؤورده قیمتلرین ۷۵-۸۵ دلار سویه‌لرین‌ده‌کی آخارینا داوام ائتمه‌سی سورپریز اولماز. الیمیزده‌کی وئریلر ده نفت بازارین‌دا عرضه‌نین یوکسلمک‌ده اولدوغونو گؤستریر. اولوسلارآراسی انرژی آژانسینین (آی‌ای‌ائی) آیلیق نفت بازاری راپورونا گؤره، اوپکین خام نفت اورتیمی گوندلیک ۱۰۰ مین بوشقا آرتیملا ۳۲ میلیون ۷۸۰ مین بوشقابا چاتاراق، سون بیر ایلدکی ان یوکسک سویه‌نی گؤردو. سپتامبردا اوپک داخیلین‌ده گوندلیک اولاراق ان چوخ اورتیم آرتیمی عربیستان‌دا باش وئردی. بو اؤلکه‌ده گوندلیک نفت اورتیمی ۱۰۰ مین بوشقا آرتیملا ۱۰ میلیون ۵۲۰ مین بوشقایا چیخدی.
آمریکانین تطبیق ائتدیی یئنی تحریمین اهمیت‌لی بیر خصوصیتی وار. بو تحریم تکجه ایرانی دئییل، اونونلا ایش گؤره‌ن اؤلکه‌لری ده هدف آلیر. تورکیه داخیل اولماقلا بیر نئچه اؤلکه بو تحریمدن قیسما و موقتی اولاراق معاف توتولور. دیگر طرف‌دن، ترامپ رهبرلیگی بو شکیل‌ده ایرانی ایندییه قدر گؤرولمه‌میش سرت‌لیک‌ده بیر اقتصادی باسقی آلتینا آلمیش اولور.
ترامپ باشقان نامیزدی اولاراق سئچیم کامپانیاسین‌دا ایرانلا ۲۰۱۵.جی ایلده ایمضالان نوکلئر آنلاشما‌یا قارشی چیخمیشدی. سئچیلرسه بیر یالان اولاراق گؤردویو بو آنلاشما‌دن چکیله‌جیینی بیلدیرمیشدی. بئله کی، اؤتن ایلین می آیین‌دا بو وعدینی یئرینه یئتیردی و آنلاشما‌دن بیر طرف‌لی اولاراق آمریکانین ایمضاسینی گئری چکدی.
ترامپ رهبرلیینین دلیلی بو آنلاشمانین ایرانی نوکلئر سلاح اینکیشاف ائتدیرمک‌دن چکیندیرمه‌یه‌جگی کیمی بیر استدلالا دایانیر. آنجاق تحریمین آردین‌داکی دیگر بیر سبب ده ایران رژیمینین یاییلماچی سیاست آپارماسی، سوریه‌یه مداخیله ائتمه‌سی، حزب الله و دیگر تروریست قروپلاری دستکله‌مه‌سی‌دیر.
ترامپ، ایران رژیمینی تحریم یولو ایله بو سیاستلردن واز گئچیرمه‌یی آماجلاییر. گؤروندویو کیمی پلانی بو: تحریمین سبب اولاجاغی اقتصادی چتین‌لیکلر اهالینی بئزدیره‌جک، رژیمه قارشی بیر باسقی یاراداجاق و نتیجه‌ده حاکمیت یا دئوریله‌جک و یا سیاستلرینی دییش‌دیرمک مجبوریتین‌ده قالاجاق.
تورکیه ایرانا تطبیق اولونان تحریملرین بیر طرف‌لی اولماسی سببی ایله قارشی دورور. ایران تورکیه‌نین طبیعی گاز وارداتین‌دا ایکینجی سیرادا یئر آلیر. تورکیه ایران‌دان ایلده تخمیناً ۹،۵ میلیارد مکعب متر حجمین‌ده گاز آلیر و آنلاشما حؤکوملرینه اویغون اولاراق تورکیه‌نین عرضه گوونلیگی سببیله بو تیجارتین داوام ائدجیی تخمین ائدیلیر. ۲۰۱۷ معلوماتلارینا گؤره تورکیه‌نین نفت وارد ائتدیی اؤلکه‌لر آراسین‌دا بیرینجی سیرادا ایران وار. تورکیه‌نین ایران‌دان نفت وارداتینی زامان ایچری‌سین‌ده دیگر اؤلکه‌لره کئچیرجیی اؤن گؤرولور. علاوه اولاراق تورکیه قیسا وعده‌ده ایران ایله آپاردیغی تیجارت ایلیشکی‌لری یئرلی پول بیریملری ایله حیاتا کئچیرمک یولونا گئده بیلر. بوندان باشقا، تورکیه نفت و محصوللاری مصرفینده قناعته گئده‌رک بازاردا یارانابیله‌جک عرضه-طلب دنگه‌سیزلیگینی انگلله‌مه‌یه چالیشابیلر.
کئچمیش نومونه‌لره باخان‌دا؛ تحریمین اتوکراتیک رژیملرده دییشیک‌لییه یول آچدیغی چوخ گؤرولمه‌دی. اولوسلارآراسی ایلیشکیلرده اقتصادی تحریملرین تطبیقی، تاریخاً اولدوقجا ارکه‌ن دؤورلرده باشلاییر. آنجاق تحریملر، چوخ نادیر حاللاردا تطبیق ائدن اؤلکه‌لرین و یا قرار آلیجیلارین باشلانغیج‌دا آرزو ائتدیکلری سیاست دییشیک‌لیکلرینی تامین ائتمه نقطه‌سین‌ده اوغورلو اولابیلدی. سیاست بیلیمی، اولوسلارآراسی ایلیشکی‌لر و اقتصاد ادبیاتین‌دا تحریملرین تیجارت حجمینی و اقتصادی وئریم‌لی‌لیگی دوشوردوکلری؛ عمومی ریفاها منفی تأثیر ائتدیکلری گؤرونور. بوندان باشقا، تحریمه معروض قالان رژیملر اوچون بیر عدالت‌سیزلیک حسی یارادیب توپلوملارین لیدئرلر اطرافین‌دا بیرلشمه‌سینه سبب اولدوقلاری یا دا تحریم باشلایان گوج‌لره قارشی اولوسلارآراسی بیرلیکلره تکان وئردیکلرینه دایر بیر چوخ تحلیله راست گلمک مومکون. تحریملر تأسف کی، خالقا تأثیر ائدیر، حساب وطنداشا چیخیر. بو جور تحریملرین خصوصیله دیکتاتورالوقلاردا یاراتدیغی نتیجه‌لردن بیری ده رادیکال سؤیله‌مهی داها دا تکان وئرمه‌سی و رادیکاللاشمانی آرتیر‌سی‌دیر. ایران اوچون ده یئنی تحریملرین اوخشار نتیجه‌لر دوغورماسی مومکون. بو وضعیت ایران رژیمینین اورتادوغوداکی سیاستینه داها سرت حمله‌لرله عکس اولونماسی دا مومکون‌دور.
نتیجه اولاراق بو تحریم اولوسلارآراسی پلاتفورمدا یئنی ضدیت و گرگین‌لیکلره یول آچابیلر. اقتصادی ساحه‌ده ایسه، نفت قیمتلرین‌ده‌کی نظرده توتولمایان بیر حرکتلنمه بیر چوخ اؤلکه‌ده تورما و دورغونلوغا یول آچابیلر.
…
قاراتکین اونیورسیته‌سی اولوسلارآراسی ایلیشکی‌لر بؤلومو خوجاسی دکتر جمیل دوغاچ ایپک‌ین قونو ایله باغلی دگرلندیرمه‌سینی سوندوق.
