Йод дегеніміз не?

Йод дегеніміз не? Тәулігіне қанша йод қажет?

Ағзада өндірілмейтін йод тамақ арқылы сырттан қабылданады. Әсіресе ананың құрсағындағы нәрестенің дамуында маңызды рөл атқаратын йод өмірдің барлық кезеңдерінде денсаулық үшін таптырмас қоректік зат болып табылады. Күнделікті қабылдауға тиісті йод мөлшері жас пен метаболикалық қажеттілігіне байланысты өзгереді. Теңіз өнімдері йодтың жақсы көзі болғанымен жұмыртқа, ет және сүт өнімдерінде де йод бар.

Йодтың ағзадағы қызметі қандай?

Йод қалқанша безі гормоны құрсақтағы нәресте және жаңадан туылған нәрестенің дамуында маңызды бір элемент болып табылады және өмірдің барлық кезеңдерінде денсаулық тұрғысынан таптырмас қоректік бір көз болып табылады.

Йодқа тәуліктік қажеттілік қанша?

Күнделікті қажет йод мөлшері жас пен қажеттіліктерге байланысты өзгеруі мүмкін. Дегенмен Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы анықтаған сандар келесідей:

- Нәрестелер тәулігіне 90 микрограмм (0-59 ай)

- 6-12 жас аралығындағы балалар: тәулігіне 120 микрограмм

- 12 жастан үлкен балалар: тәулігіне 150 микрограмм

- Жасөспірімдер мен ересектер: тәулігіне 150 микрограмм

- Жүкті және бала емізетін әйелдер: тәулігіне 250 микрограмм

Йод тапшылығының белгілері қандай?

• Зоб – йод тапшылығының жиі кездесетін симптомы. Йод тапшылығына байланысты қалқанша безінің гормондарын өндіргенде қиналғанда пайда болады.

• Қалқанша безінің гормондары әйелдерде етеккір циклінің реттелуіне әсер ететіндіктен, йод тапшылығы бар әйелдерде бұл кезең ауыр немесе тұрақты емес болуы мүмкін.

• Қалқанша безі гормоны төмен болған кезде зат алмасу баяулайтындықтан, салмақ қосу жиі кездесетін шағымдардың бірі болып табылады.

• Әлсіздік, терінің құрғауы, шаштың түсуі, терінің қалыңдауы, іш қату, қалтырау, шаш пен тырнақтың сынуы, етеккір циклінің бұзылуы, ұмытшақтық уақыт өте келе пайда болатын шағымдар.

• Одан ілгері сатыда болса депрессия, көңіл-күйдің өзгеруі, жүрек және өкпе жеткіліксіздігі болуы мүмкін.

• Йод тапшылығының ұзақ мерзімде әйелдердегі ең маңызды салдарының бірі бедеулік болып табылады.

• Әлсіздік – йод тапшылығының ең маңызды көрсеткіштерінің бірі.

Йод артықшылығының зияны қандай?

Йодпен толықтыру өте маңызды болғанымен, йодты шамадан тыс қабылдаудан аулақ болу керек. Әсіресе қалқанша безі тез жұмыс істейтін, гипертиреоз деп аталатын кезеңде гормон өндіруінің жеделдеуін болдырмау үшін емдеу кезінде дәрігер йодты қабылдауды тоқтатуы мүмкін. Кейде йодты шамадан тыс қабылдау қалқанша безі түйіні бар науқастардың түйіндерінің белсенді болуына және гормондардың артық секрециясына әкелуі мүмкін.

Йод қандай тағамдарда кездеседі?

Йод организмде өндірілмейтін элемент болғандықтан оны сырттан алу керек.

1. Теңіз өнімдері – йодтың жақсы көзі.

2. Көптеген теңіз өніміне қарағанда төмен болғанымен жұмыртқа, ет және сүт өнімдері өсімдік тағамдарымен салыстырғанда йодқа бай.

3. Негізгі көзі – йодталып тазартылған тұз. Дәрігер тарапынан көрсетілмейінше йодталған тазартылған тұзды пайдалану керек. Йод тапшылығының профилактикалық емі йодты тамақ арқылы жеткілікті мөлшерде қабылдаудан басталады. Бұл мақсат үшін көп мөлшерде тұзды пайдаланудың қажеті жоқ. Қажеттілікті қамтамасыз ету үшін күніне 2 грамм йодталған тұз жеткілікті.

4. Қосымша тамақтандыруды бастау кезеңінде нәрестелерде йодтың жеткілікті мөлшерде тұтынылуын қамтамасыз ету үшін үйде дайындалған және нарықта сатылатын балаларға арналған тағамдардың құрамында абсолютті йод болуын қадағалау керек.

5. Йодтың жалпы диеталық көздері:

• Йодтты тазартылған ас тұзы,

• Ірімшік,

• Тұзды су балығы,

• Сиыр сүті,

• Жұмыртқа,

• Йогурт,

• Соя сүті,

• Соя соусы.

Йодты қабылдауды дәрігерлер қалқанша безінің жылдам жұмыс істеуімен немесе қабыну ұстамаларымен сипатталатын кейбір ауруларда ғана шектеуі мүмкін. Грейвс ауруы, қалқанша безінің Хашимото ауруы (қосымша гормондық терапия қабылдамайтындар) және түйіндері бар адамдардың йодты тұтыну немесе йодталған тұзды қолдануы қауіпті. Олар йодталмаған ас тұзын қолдануы керек.

Йодты жеткілікті мөлшерде қабылдау нәрестелік шақтан бастап бүкіл қоғамның әсіресе психикалық және физикалық дамуы үшін өте маңызды.

Йод тапшылығы зәр анализімен анықталады

Ересектердегі йод тапшылығы ерте кезеңдерде білінбейді. Оның үстіне кемшілік бар-жоғын физикалық тексеру арқылы анықтау мүмкін емес. Ағзадағы йодтың күйін бағалаудың ең жеңіл әдісі зәрдегі йодтың шығаруды өлшеу және күдікті жағдайларда зәрдегі йод деңгейін өлшеу.

Йодпен емдеуді дәрігер шешуі керек.

Дайындаған: Дәрігер Мехмет Учар